«Ενας κόµπος στο στομάχι». Στο άκουσμα της είδησης της πτώσης του αεροσκάφους F-4 Phantom της Πολεμικής Αεροπορίας και του θανάτου των δύο χειριστών, ο Αναστάσιος Κατσίμπρας λέει ότι ένιωσε σαν να έχασε δύο μέλη της οικογένειάς του.

Πριν από χρόνια είχε πετάξει και εκείνος με το ίδιο μαχητικό, ενώ ως εκπαιδευτής είχε γλιτώσει στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν ένα αεροσκάφος ίδιου τύπου πήρε φωτιά στον αέρα και χρειάστηκε να το εγκαταλείψει. «Αυτά τα παιδιά ξεκίνησαν με τα ίδια όνειρα που κάναμε και εμείς», λέει. «Οταν μπαίνεις σε αυτό το αεροπλάνο ξεχνάς όλα τα άλλα. Είναι στα όρια και ο άνθρωπος και το μηχάνημα».

Ο 68χρονος αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Αναστάσιος Κατσίμπρας πέρασε τα περισσότερα χρόνια της καριέρας του ως πιλότος μαχητικού στην 117 Πτέρυγα Μάχης, στην Ανδραβίδα. Στο γραφείο του σπιτιού του, πλάι σε μακέτες αεροσκαφών Phantom, παλιές φωτογραφίες και άλλα κειμήλια, φυλάει ως αναμνηστικό και την αριστερή δέστρα που του έσωσε το πόδι προτού εκτιναχθεί πάνω από τη θάλασσα.

Για τις συνθήκες του πρόσφατου δυστυχήματος και της απώλειας του 31 ετών σμηναγού Ευσταθίου Τσιτλακίδη και του 29 ετών υποσμηναγού Μάριου-Μιχαήλ Τουρούτσικα δεν μπορούν ακόμη να ειπωθούν πολλά. Είναι τόσο νωπό το συμβάν, οι έρευνες αναμένεται να κρατήσουν καιρό, οποιαδήποτε εικασία για τι συνέβη ίσως θα ήταν παρακινδυνευμένη. «Είναι πολύ δύσκολο το έργο της επιτροπής διερεύνησης. Δεν υπάρχουν πολλά συντρίμμια, θα ήταν διαφορετικό εάν το αεροπλάνο είχε πέσει στο έδαφος», λέει ο κ. Κατσίμπρας.

Η έκρηξη

Ηταν Σεπτέμβριος του 1991 όταν ο ίδιος κινδύνεψε σε ατύχημα που είχε κατά τη διάρκεια πτήσης με Phantom. Καθόταν στο πίσω κάθισμα, αλλά είχε τον ρόλο του εκπαιδευτή και όλο το βάρος των αποφάσεων κατά την κρίσιμη στιγμή θα έπεφτε σε εκείνον. Οπως διηγείται, μια έκρηξη στον θάλαμο καύσεως τρύπησε τις δεξαμενές καυσίμου της ατράκτου. «Εφευγε το καύσιμο όλο, χείμαρρος προς τα πίσω και καιγόταν», λέει. «Δεν είναι εύκολη απόφαση να εγκαταλείψεις, πρέπει να πειστείς ότι το αεροπλάνο έχει καταδικαστεί, ότι δεν υπάρχει σωτηρία. Θα εφαρμόσεις όλες τις διαδικασίες που προβλέπονται, κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες που τις κάνεις από μνήμης, χωρίς να ανοίξεις check list».

Εσβησε τον αριστερό κινητήρα, αλλά η φωτιά δεν περιορίστηκε. Εσβησε και τον δεξιό κινητήρα, μάταια. «Σκεφτόμουν ότι άμα σβήσει με τον δεξιό κινητήρα η φωτιά θα κάνω επανεκκίνηση στον αριστερό για να πάω για προσγείωση, ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται», λέει. Η φωτιά επέμεινε, δεν είχαν άλλη επιλογή. Ο κ. Κατσίμπρας και ο εκπαιδευόμενος κυβερνήτης πήραν θέσεις εγκατάλειψης, έπιασαν τη χειρολαβή και άκουσαν το μπαμ του καταπέλτη. Στιγμιαία θυμάται ότι έχασε τις αισθήσεις του με την εκτίναξη. Ξύπνησε έπειτα από λίγα δευτερόλεπτα, καθώς έπεφτε στο κενό. «Τώρα ο Θεός και το κάθισμα», σκέφθηκε.

Τα αλεξίπτωτα άνοιξαν και έπεσαν στη θάλασσα, περίπου 40 μίλια πιο δυτικά σε σχέση με το πρόσφατο δυστύχημα. Ηταν αγνοούμενοι για περίπου τρεις ώρες και πάλευαν με τα κύματα. Θυμάται ότι με μια «σοφή απόφαση» ο διοικητής της πτέρυγας ζήτησε να απογειωθούν και άλλα Phantom, πέρασαν από πάνω τους και τους εντόπισαν. Δύο εβδομάδες μετά βρέθηκε και πάλι στον αέρα. «Είχα 20 εκπαιδευόμενους, ήμουν αξιωματικός επιχειρήσεων. Δεν θα συνέχιζα τις πτήσεις; Δεν υπήρχε περίπτωση», λέει.

Τα πρώτα αεροσκάφη Phantom παραγγέλθηκαν από την Πολεμική Αεροπορία το 1972 και προσγειώθηκαν στην 117 Πτέρυγα Μάχης στην Ανδραβίδα στις 5 Απριλίου 1974. Ακολούθησαν και άλλες παραλαβές, ενώ το 1990 παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα 28 αεροσκάφη F-4E από τις ΗΠΑ. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 έγινε δομική ενίσχυση των αεροσκαφών καθώς και αναβάθμιση των ηλεκτρονικών τους. «Είναι μια δυνατή πολεμική πλατφόρμα», λέει ο κ. Κατσίμπρας. «Είναι διθέσιο, δικινητήριο και είναι μεγάλη υπόθεση στον αέρα να έχεις και έναν συγκυβερνήτη με τον οποίο υπάρχει συνεργασία. Είναι ένα σκληροτράχηλο μαχητικό που πολέμησε στο Βιετνάμ, στη Μέση Ανατολή, στον Πόλεμο του Κόλπου και το πήραν πάνω από 52 χώρες. Εχει διπλό ρόλο, αναχαίτιση και βομβαρδισμό, δεν συμφέρει όμως τώρα να μπει σε κλειστή αερομαχία, το F-16 είναι πιο ευέλικτο».

Ο αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Αναστάσιος Κατσίμπρας πραγματοποίησε την τελευταία του πτήση στις 15 Ιουνίου 2007, στην Ανδραβίδα. Αργότερα διετέλεσε διοικητής της Διοίκησης Αεροπορίας της Εθνικής Φρουράς Κύπρου και αποστρατεύθηκε το 2011.

Εξηγεί ότι οι απαιτήσεις του πόστου παραμένουν ίδιες, όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσες γενιές κι αν εναλλάσσονται στα χειριστήρια, όσες αναβαθμίσεις κι αν γίνονται στα συστήματα. «Σε μια αερομαχία το βάρος αυξάνεται ραγδαία από τα G, τα μάγουλα κατεβαίνουν, το χέρι δεν μπορεί να σηκωθεί με καμία κυβέρνηση, γι’ αυτό και ο κατασκευαστής έχει προβλέψει να βρίσκονται όλα στο στικ και στις μανέτες», λέει. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση και η εκγύμναση είναι διαρκείς, οι ιπτάμενοι, όπως λέει, πρέπει να είναι «πρωταθλητές», να αποφεύγουν τις καταχρήσεις. «Υπάρχουν συγκεκριμένα όρια, ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης εξαμηνιαίο, που περιλαμβάνει πόσες βολές, πόσες αναχαιτίσεις, πόσες πυροασκήσεις και προσβολές σε ναυτικούς στόχους θα πραγματοποιήσει κάποιος σε αυτό το διάστημα», προσθέτει.

Στο παρελθόν έχει θρηνήσει και ο ίδιος φίλους του σε άλλα δυστυχήματα. Τι είναι αυτό που κρατάει ανθρώπους σαν κι αυτόν στα μαχητικά αεροσκάφη, παρά τους κινδύνους; «Είναι άνθρωποι που έχουν την αγάπη της πατρίδας και του αέρα», λέει.