Διαβάζουμε στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής: Θεοφάνια τα [θeofánia] O40: η γιορτή της βάφτισης του Χριστού, τα Φώτα [λόγ. < ελνστ. ἡ Θεοφάνεια (γιορτή της γέννησης και της βάφτισης του Χριστού, κατά το παλιότερο ἡ Ἐπιφάνεια) > μσν. τα Θεοφάνια (γιορτή της βάφτισης του Χριστού), με αλλαγή γένους και αριθμού αναλ. προς το η Χριστού γέννα > τα Χριστούγεννα (πρβ. αρχ. τά Θεοφάνια ‘γιορτή στους Δελφούς, όπου έδειχναν αγάλματα θεών’)]. Δηλαδή, το Λεξικό δέχεται τη λόγια γραφή Θεοφάνεια, αλλά στο θηλυκό: Η Θεοφάνεια (όπως αναλόγως και η Επιφάνεια).

Την εξήγηση αναλύει και ο καθηγητής Γλωσσολογίας, Γεώργιος Μπαμπινιώτης. Όπως είχε εξηγήσει στο παρελθόν, η ορθή γραφή είναι «Θεοφάνια», δηλαδή με ι.

Αυτό, γιατί οι γιορτές στην ελληνική γλώσσα κατά κανόνα συναντώνται σε ουδέτερο γένος και πληθυντικό αριθμό. Ο καθηγητής έδωσε τα παραδείγματα από κάποιες αρχαιοελληνικές εορτές, όπως τα «Ίσθμια», τα «Πύθια» κ.α.

Από την άλλη, ο όρος «η Θεοφάνεια» με ει, αφορά στην εμφάνιση του Θεού ή του θείου στοιχείου δια της αποκάλυψης.

Παρεμπιπτόντως, φέτος τα Θεοφάνια είναι το 1ο τριήμερο για το 2023, εφόσον η 6η Ιανουαρίου πέφτει Παρασκευή.