Ο Αντ. Ντακανάλης είναι ανάμεσα στους 50 κορυφαίους επιστήμονες διεθνώς στην Ψυχιατρική και Ψυχοθεραπεία. Και αναλύει στην «Πολιτεία» την κατάσταση και τις συνέπειες της πανδημίας
Του Αχιλλέα Ροδίτη
Το φαινόμενο της θλίψης των Χριστουγέννων πόσο άραγε πιο έντονο υπήρξε στις φετινές γιορτές; Είναι μια απορία εύλογη εξαιτίας της παρατεταμένης κρίσης (οικονομική, πανδημική, ενεργειακή, πόλεμος…) και για αυτήν απευθυνθήκαμε στον διακεκριμένο Έλληνα επιστήμονα Αντώνιο Ντακανάλη, Καθηγητή Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Μπικόκα του Μιλάνου, Μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας.
Δείτε όλη τη Συνέντευξη του Δρ. Αντώνη Ντακανάλη στην εφημερίδα “Αχαϊκή Πολιτεία”:
Κύριε Ντακανάλη, πώς θα σκιαγραφούσατε την κατάσταση και τις αιτίες στις πρόσφατες γιορτές;
Το φαινόμενο της ιδιότυπης θλίψης, δηλαδή ένα ανάμικτο συναίσθημα άγχους και λύπης ή και της περιστασιακής καταθλιπτικής διάθεσης κατά τη διάρκεια των γιορτών είναι αρκετά διαδεδομένο τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο και στα άτομα με ψυχικές διαταραχές. Πρόκειται για ένα πολύ-παραγοντικό φαινόμενο που επηρεάζεται από πολλές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένης και της προσωπικότητας του κάθε ατόμου, των μη ρεαλιστικών προσδοκιών από/για τις γιορτές και της απουσίας αγαπημένων προσώπων.
Για πολλούς συνανθρώπους μας τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά πυροδοτούν έναν εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό τους, κατά τη διάρκεια του οποίου ξεκινά ένας απολογισμός της χρονιάς που πέρασε εάν όχι της ζωής τους ολόκληρης, ο οποίος μπορεί να είναι συναισθηματικά φορτισμένος με αρνητικό τρόπο. Προσωπικές αστοχίες, χαμένες ευκαιρίες, απραγματοποίητες επιθυμίες και όνειρα τείνουν να μεγεθύνονται μέσα στο εύθυμο γιορτινό κλίμα. Τέλος, πολύ σημαντικό ρόλο έχουν και οι στρεσογόνοι παράγοντες, όπως οι οικονομικές δυσκολίες και δαπάνες που συνδέονται με τις γιορτές και κυρίως οι αρνητικές σκέψεις και φόβοι εξαιτίας της παρατεταμένης οικονομικής, πανδημικής και ενεργειακής κρίσης ή απειλής που οδηγούν σε ανασφάλεια και εν τέλει σε συναισθηματική δυσφορία.
ΤΟ «ΤΙΜΗΜΑ» ΚΑΙ ΤΟ… «ΜΑΘΗΜΑ» ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ
Η πανδημία που έφερε στη ζωή μας κάτι το ασυνήθιστο (εγκλεισμός, αποφυγή της παρέας, στιγματισμός «ζεστής» χειραψίας και αγκαλιάς), πόσο μας επηρέασε; Πόσο μας άλλαξε;
Από τη μια μέρα στην άλλη μπήκαν στη ζωή μας τα υγειονομικά πρωτόκολλα κατά της διασποράς του «αόρατου φονικού» εχθρού, του κορονοϊού, αλλάζοντας την καθημερινότητα εκατομμύριων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο και τραυματίζοντας την ανθρώπινη σχέση, όποιου είδους κι αν είναι αυτή – ερωτική, οικογενειακή, φιλική, εργασιακή.
Οι πολλαπλές επιπτώσεις της πανδημίας σε επίπεδο ανθρώπινο, κοινωνικό και ψυχικό είναι πλέον δεδομένες και μετρήσιμες. Αυξήθηκαν τα ποσοστά βίας στο σπίτι που είναι το σημαντικότερο κέντρο διαμόρφωσης ανθρωπίνων προσωπικοτήτων και ταυτόχρονα το τελευταίο λιμάνι εκτόνωσης κάθε κρίσης.
Άτομα που δεν είχαν αντιμετωπίσει καταστάσεις άγχους, κατάθλιψης, ψυχαναγκασμούς ή διαταραχές ύπνου εμφάνισαν συμπτώματα ενώ εκείνοι με ήδη βεβαρημένη ψυχική υγεία είδαν την κατάσταση τους να επιδεινώνεται. Το τίμημα της πανδημίας ήταν μεγάλο, ωστόσο το μάθημα που πήραμε σημαντικό. Συνειδητοποιήσαμε την αξία της διαπροσωπικής σχέσης και όλων όσων η ανθρωπότητα θεωρούσε δεδομένα εδώ και δεκαετίες όπως η ελεύθερη διακίνηση.
Η ανάγκη για προσαρμογή και η επιθυμία για ελευθερία μας έκαναν πιο ευέλικτους. Μάθαμε ότι η συμπεριφορά μας έχει αντίκτυπο στον άλλο ή/και στο σύνολο. Διαπιστώσαμε επίσης την ανάγκη για διαρκή παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ακόμα και στις δυσπρόσιτες νησιωτικές και ορεινές περιοχές της χώρας μέσω τηλεσυνεδριάσεων – ειδικότερα τώρα που έχουμε όλοι εξοικειωθεί περισσότερο με τις νέες τεχνολογίες.
Συμμερίζεστε την άποψη ότι η παρατεταμένη οικονομική κρίση συνέβαλε στην αύξηση της εγκληματικότητας;
Η παρατεταμένη οικονομική κρίση και η γενικότερη αίσθηση ανομίας που ενίοτε χαρακτηρίζει τις περιόδους κρίσης ενδέχεται να συνέβαλλαν στην ένταση κάποιων μορφών εγκληματικότητας, όπως το οργανωμένο έγκλημα και κυρίως το οικονομικό έγκλημα.
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια γινόμαστε θεατές σοκαριστικών καταστάσεων (δολοφονίες, βιασμοί παιδιών κ.λπ.) που στο παρελθόν, δεν υπήρχαν στην ίδια ένταση ή απλώς δεν τα μαθαίναμε; Τι απ’ τα δύο ισχύει τελικά;
Φρονώ και τα δυο. Μελετώντας τις τάσεις της εγκληματικότητας στη χώρα μας σε βάθος χρόνου, διαπιστώνεται ότι η βίαιη εγκληματικότητα αλλάζει ποσοτικά με την αύξηση των περιστατικών αλλά και ποιοτικά τα τελευταία έτη.
Μια σειρά από εγκλήματα που έχουν να κάνουν με βιασμούς, ασέλγειες και εκπορνεύσεις ανηλίκων, γυναικοκτονίες και ενδοοικογενειακή βία συνέβαιναν και παλιότερα απλά τα περισσότερα “κουκουλώνονταν” και τα θύματα δεν τα εξιστορούσαν απλά σήκωναν σιωπηλά το σταυρό του μαρτυρίου τους. Αυτή η κατάσταση σήμερα έχει σε ένα βαθμό αλλάξει. Όλο περισσότερα θύματα αρχίζουν να μιλούν και να καταγγέλλουν στην αστυνομία ή/και δημοσίως κακοποιητικές συμπεριφορές. Παράλληλα εμείς σαν κοινωνία είμαστε πιο ευαισθητοποιημένοι και αλληλέγγυοι με τα θύματα.
ΠΟΙΟΙ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ
Πώς συντελεί στην ψυχολογία της κοινωνικής μάζας ο «βομβαρδισμός» με επαναληπτικά ρεπορτάζ και αναλύσεις γύρω από κάθε εγκληματική πράξη; Μήπως εμείς οι δημοσιογράφοι έχουμε κρίσιμης σημασίας ευθύνη στα χέρια μας;
Οι γυναικοκτονίες, οι παιδοκτονίες, οι «κινηματογραφικές» δολοφονίες από συμμορίες που σκοτώνουν κατά παραγγελία ελκύουν, λόγω της ιδιαιτερότητάς τους, την προσοχή του ευρύτερου κοινού.
Στα ΜΜΕ και στα socialmedia γίνεται εξαντλητική και επαναλαμβανομένη αναφορά στους τρόπους των εγκληματικών ενεργειών (π.χ. επίθεση βιτριόλι, χρήση κεταμίνης), ωστόσο μπορούν να επηρεαστούν μόνο τα άτομα εκείνα που θα εγκληματούσαν ούτως ή άλλως.
Οι πληροφορίες που προβάλλονται είναι πολύ περισσότερες από αυτές που ο μέσος άνθρωπος μπορεί να αντέξει. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι προσεκτικοί με την προβολή απόψεων και σχολίων που αφορούν τον δράστη και κυρίως για ψυχιατρικές διαταραχές που μπορεί ενδεχομένως να έχει.
Και αυτό γιατί, δυστυχώς, η κοινή γνώμη θα μείνει στη διάγνωση που θα ακούσει ή θα διαβάσει και θα έχει έναν ακόμα λόγο να φοβάται αδιακρίτως όλους τους συν- ανθρώπους μας με ψυχικές διαταραχές. Αυτό είναι το στίγμα! Να θυμάστε ότι ούτε κάθε ψυχικά ασθενής είναι απαραίτητα επικίνδυνος ούτε κάθε υγιής ακίνδυνος.
Ειδεχθή εγκλήματα έχουν διαπραχθεί από ανθρώπους της διπλανής πόρτας χωρίς καμία διάγνωση. Η σχέση μεταξύ ψυχικής διαταραχής και εγκλήματος δεν είναι κατ’ ανάγκη αιτιακή. Για να πιθανολογήσει κάποιος αιτιώδη συνάφεια θα πρέπει να είναι έμπειρος ψυχίατρος και να γνωρίζει εις βάθος το ιστορικό, την ακριβή διάγνωση, τα εμπλεκόμενα άτομα, τις συγκεκριμένες συνθήκες και τα δυναμικά που είχαν αναπτυχθεί.
Αν θέλατε οι αναγνώστες να κρατήσουν μια συμβουλή από εσάς, ποια θα ήταν αυτή;
Να μην λησμονούν ποτέ ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με την σωματική και ότι η φροντίδα τη ψυχικής υγείας μας αφορά όλους.
Από την έντυπη έκδοση της Αχαϊκής Πολιτείας:
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΤΑΚΑΝΑΛΗΣ
Ο Αντώνιος Κ. Ντακανάλης (Antonios Dakanalis), καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο «Μπικόκα» του Μιλάνου, το 2022 κατατάχθηκε για άλλη μία φορά ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας. Διευθύνει το Διεπιστημονικό Ερευνητικό Κέντρο Νευροεπιστημών, Κλινικής Ψυχολογίας & Ψυχιατρικής, το Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Αριστείας για διατροφικές διαταραχές και πολλά χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια περιλαμβανομένων των Harvard και Oxford. Εντελώς ενδεικτικά αναφέρεται το ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την πρωτοποριακή χρήση της εικονικής πραγματικότητας (virtualreality) στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών και το πρόγραμμα του ιδρύματος Cariplo με αντικείμενο τη νέα γενιά αντικαταθλιπτικών ταχείας δράσεως.
Περιλαμβάνεται στη διεθνή έκδοση για την ιατρική φροντίδα Who’sWho, έχει πολυετή εμπειρία στην διοίκηση μονάδων ψυχικής υγείας και πλούσιο κλινικό έργο με κύρια εξειδίκευση στις διαταραχές διάθεσης και πρόσληψης τροφής, στις διαταραχές προσωπικότητας και στις αγχώδεις διαταραχές. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 160 μελέτες στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά (googlescholar: >4.700 ετεροαναφορές, δείκτης επιστημονικής ποιότητας h: 41), όπως “LancetPsychiatry” και “NatureReviewsDiseasePrimers”. Έχει τιμηθεί με περισσότερα από 40 διεθνή βραβεία για το κλινικό και επιστημονικό του έργο, συμπεριλαμβανομένου του τίτλου του επίτιμου ερευνητή από το Πανεπιστήμιο της Παβίας.
Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας, της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και διεθνών επιτροπών που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα ψυχικής υγείας. Ζει στο Μιλάνο και στην Αθήνα, συμμετέχει σε ανθρωπιστικές και ιατρικές αποστολές στην Αφρική, είναι ενεργός πολίτης στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπνευστής πανεθνικών εκστρατειών για την αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου.
