Η αποκαρδιωτική διαπίστωση που έκανε προ τριετίας το Ιταλικό think tank OBC Transeuropa για την Hellenic Train, μιλώντας για κακή εξυπηρέτηση από μια εταιρεία μονοπώλιο,  αλλά και η μόνιμη αρνητική δημοσιότητα που παράγουν οι τεράστιες καθυστερήσεις στις επιβατικές μεταφορές, είναι η κορυφή αλλά όχι το παγόβουνο για την θυγατρική των Ιταλικών Σιδηροδρόμων  στην Ελλάδα.  

Από την τραγωδία των Τεμπών και τον τραγικό απολογισμό με τους 57 νεκρούς, η πρώην κρατική ΤΡΑΙΝΟΣΕ,  γράφει ένα μαύρο κεφάλαιο στο μεταφορικό της έργο που έρχεται να προστεθεί στα απανωτά κρούσματα αναξιοπιστίας των δρομολογίων της, που δοκιμάζουν τις αντοχές του επιβατικού της κοινού  και την ποιότητα των υπηρεσιών της.

Η Hellenic Train δύσκολα πλέον πείθει ότι μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ευρωπαϊκού σύγχρονου λειτουργού και απόδειξη είναι ο καθημερινός (πριν το συμβάν) βομβαρδισμός με ακυρώσεις δρομολογίων και η μεταφορά των επιβατών της με τα λεωφορεία, κάνοντας πλέον πολλούς, μεταξύ σοβαρού και αστείου, να την βαφτίζουν από Hellenic Train σε Hellenic Bus!  

Στην αρνητική δημοσιότητα ήρθε να προστεθεί η μοιραία αμαξοστοιχία στην Λάρισα και οι αμήχανοι χειρισμοί της εταιρείας, οι οποίοι φόρτισαν ακόμη περισσότερο τα συναισθήματα του κόσμου για την θυγατρική των Ιταλικών σιδηροδρόμων στην Ελλάδα.

Ίσως αυτό να εξηγεί και την αφωνία της μητρικής εταιρείας, που δεν βρήκε ούτε λίγα λόγια συμπάθειας να απευθύνει στις ελληνικές οικογένειες που μετρούν τα θύματα της τραγωδίας.  Τα συλλυπητήρια του Ιταλικού κολοσσού δόθηκαν τρία 24ωρα μετά το δυστύχημα και μάλιστα ως σχολιασμός σε δημοσίευμα του γαλλικού και ελληνικού τύπου, κατόπιν δημοσιογραφικών ερωτημάτων για το πρωτοφανές δυστύχημα.

Υπό την πίεση και την οργή της κοινής γνώμης ήταν όπως φαίνεται και η χθεσινή τοποθέτηση της Hellenic Train (ΗΤ), με την οποία η εταιρεία ανακοίνωσε ότι δεν θα αποδεχτεί την εξαίρεση από την καταβολή αποζημιώσεων, την οποία προβλέπει ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα δικαιώματα των επιβατών στις σιδηροδρομικές γραμμές και για την οποία η εταιρεία έχει πάρει εξαίρεση.

Eίχε προηγηθεί η περσινή θεομηνία, η οποία εγκλώβισε μέσα στο χιονιά εκατοντάδες επιβάτες, εξέλιξη η οποία έφερε και την επιβολή προστίμου 300.000 ευρώ από την ρυθμιστική αρχή σιδηροδρόμου (ΡΑΣ). Πρόκειται όμως για ψίχουλα αν αναλογιστεί κανείς τον όγκο των μηνύσεων και αγωγών που προβλέπονται να κατατεθούν το επόμενο διάστημα εναντίον της από τα θύματα της τραγωδίας.

Οι χαμηλοί δείκτες ικανοποίησης

Η ολοκλήρωση των έργων υποδομής, όπως η συντήρηση κι η ανάταξη του δικτύου όπου απαιτείται, καθώς και η εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος ασφαλείας ETCS στον άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη, είναι κομβικής σημασίας για την αναβάθμιση του σιδηροδρόμου και από τα ζητήματα που καθορίζουν την παροχή βελτιωμένων και ποιοτικών υπηρεσιών.

Οσο αυτά καθυστερούν η Hellenic Train επωμίζεται  και τα βάρη της κακής εξυπηρέτησης, προκαλώντας αντίστοιχα αναδίπλωση σχεδιασμών.

Αποκορύφωμα όλων είναι η έλευση των γρήγορων τρένων ETR (ασημένιο βέλος), τα οποία ενώ εμφανίστηκαν στην ΔΕΘ το 2018 μπήκαν στις …ράγες το Μάιο του 2022 και μάλιστα με πολλά τεχνικά προβλήματα και βραδυπορίες.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι από τις πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις της μητρικής εταιρείας για τα αθώα θύματα δεν έλειψαν και τα  «καρφιά» για τον ΟΣΕ, με τον οποίο βρίσκεται σε μετωπική σύγκρουση τα τελευταία χρόνια. Η Ferrovie Dello Stato Italiane, έδωσε  έμμεσα τις αναγκαίες διευκρινίσεις για το συμβάν, λέγοντας πως η ευθύνη για την συντήρηση και διαχείριση του δικτύου αλλά και την κυκλοφορία των συρμών ανήκουν στον ΟΣΕ.

Ενδεικτικοί πάντως της εικόνας που έχει ο κόσμος  για την αξιοπιστία των δρομολογίων της είναι και οι πρόσφατοι δείκτες μέτρησης από την ίδια την Hellenic Train που δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της, οι οποίοι αποδεικνύουν την σοβαρή αδυναμία της στην συνέπεια των ταξιδιών με το ποσοστό ικανοποίησης του κόσμου κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2022 να διαμορφώνεται στο 59,8%. Το πρώτο τρίμηνο του ίδιου έτους, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 65,18%, σαφώς επηρεασμένο από την θεομηνία «Ελπίδα» και την πολύωρη ταλαιπωρία του κόσμου μέσα στα χιόνια. Την στιγμή μάλιστα που η εταιρεία δηλώνει ότι στοχεύει στην συνεχή βελτίωση των δεικτών ποιότητας με βαθμολογίες πάνω από 70%.

Η διπλή ιδιωτικοποίηση

Η ιδιωτικοποίηση της εταιρείας λειτουργίας, ολοκληρώθηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με τη μεταβίβαση στην ιταλική Ferrovie dello Stato Italiane στις 14 Σεπτεμβρίου 2017, έναντι συνολικού τιμήματος 45 εκατ. ευρώ. Ακολούθησε λίγο αργότερα και η απόκτηση της EEΣΤΥ,  της εταιρείας συντήρησης τροχαίου υλικού. Με τις δύο αυτές ιδιωτικοποιήσεις, οι Ιταλικοί Σιδηρόδρομοι εμφανίστηκαν  ως από μηχανής θεοί για την ελληνική κυβέρνηση και απόκτησαν τον πλήρη έλεγχο της λειτουργίας των επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών της χώρας, υποβάλλοντας μάλιστα τις μοναδικές προσφορές στους σχετικούς διαγωνισμούς.

Πέρσι η εταιρεία και το ελληνικό δημόσιο υπέγραψαν συμφωνία παράτασης της 10ετούς σύμβασης για τις άγονες σιδηροδρομικές γραμμές. Η σύμβαση, προβλέπει αποζημίωση στην εταιρία ύψους 750 εκατομμυρίων με δυνατότητα παράτασης επιπλέον πέντε ετών. Η ετήσια αποζημίωση που θα καταβάλλεται για την εκτέλεση των προβλεπόμενων δρομολογίων ανέρχεται σε 50 εκατομμύρια ευρώ.

Η παράταση της σύμβασης προβλέπει ότι η Hellenic Trains θα επωφεληθεί από αυτή αν ολοκληρώσει μέχρι το τέλος του 2029 επενδύσεις 163,5 εκατ. ευρώ. Η νέα σύμβαση, που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2031, προβλέπει πως η εταιρεία θα επενδύσει μέχρι τον Δεκέμβριο του 2029 περίπου 47,5 εκατ. ευρώ για τα πέντε «ασημένια βέλη», τις αμαξοστοιχίες ETR470 που δρομολογούνται στη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 54 εκατ. ευρώ για τη μίσθωση 10 νέων υδρογονοκίνητων τραίνων, 32 εκατ. για τη μίσθωση 10 νέων ηλεκτροκίνητων τραίνων.

Επιπλέον θα επενδύσει 15 εκατ. ευρώ για συστήματα τεχνολογίας για εγκατάσταση περιστρεφόμενων θυρών στο σταθμό Αθηνών, για συστήματα πληροφόρησης επιβατών, για σύστημα διαχείρισης στόλου, και άλλα 15 εκατ. ευρώ για αναβάθμιση του μισθωμένου στόλου 15 τραίνων.

Και πέναλτι

Η εταιρεία υποχρεούται, με βάση τη σύμβαση, να αναπτύξει σύστημα ελέγχου ποιότητας υπηρεσιών και να πιστοποιηθεί από Ανεξάρτητο Φορέα Πιστοποίησης εντός έτους από την επικύρωση της σύμβασης από τη Βουλή (έως το καλοκαίρι του 2023). Για την ποιότητα υπηρεσιών υπολογίζονται κριτήρια σε τρεις άξονες, την ακρίβεια των δρομολογίων, την συνέχεια της υπηρεσίας (τον αριθμό ακυρώσεων δρομολογίων, κ.α.) και την ποιότητα σε συρμούς και σταθμούς.

Στην περίπτωση που η ποιότητα των υπηρεσιών, με βάση δείκτες που προβλέπονται τη σύμβαση, δεν είναι η απαιτούμενη, τότε το δημόσιο μπορεί να επιβάλει σχετικό πρόστιμο, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1% της ετήσιας αξίας της σύμβασης. Η ποινή δεν επιβάλλεται εάν ο Πάροχος συμμορφωθεί εντός εύλογης προθεσμίας από το Ελληνικό Δημόσιο. Ειδικά  στην περίπτωση που η Hellenic Trains δεν πιστοποιηθεί εντός έτους, όπως προβλέπεται, τότε της επιβάλλεται «ποινή ίση με το 1% των συνολικών εσόδων του προηγούμενου έτους, αφαιρουμένου του ποσοστού του Ελληνικού Δημοσίου, η οποία σε περίπτωση υποτροπής διπλασιάζεται σε 2%».

Σύμφωνα με τη σύμβαση μέχρι την 1η Οκτωβρίου κάθε έτους, ο πάροχος καταθέτει σχέδιο δρομολογίων του επόμενου ημερολογιακού έτους με πλήρη κοστολόγησή τους. Επιπλέον, υποβάλλει σε μορφή τιμοκαταλόγου το προϋπολογιζομενο κόστος των υπηρεσιών καθώς και τον προϋπολογισμό των εσόδων του επόμενου έτους. Έτσι αν δεν εκτελεστεί ή ακυρωθεί, με ευθύνη του παρόχου, ένα από τα δρομολόγια τότε παρακρατείται το ποσό της αποζημίωσης του δρομολογίου και επιβάλλεται ποινή ίση με την αξία του δρομολογίου που δεν εκτελέοθηκε ή ακυρώθηκε, σύμφωνα με τον τιμοκατάλογο που προαναφέρθηκε.