του Αχιλλέα Ροδίτη

Ποιος κάτω των 50 ετών ξέρει… τι είναι αυτή η υπερυψωμένη πόρτα στη φωτογραφία δεξιά, στην οδό Σατωβριάνου, μεταξύ Αγίου Ανδρέου και Ρήγα Φεραίου; Ίσως λίγοι συμπολίτες έως τα -40 να γνωρίζουν. Σίγουρα όμως κανείς κάτω απ’ αυτό το ηλικιακό όριο. Εκτός αν έτυχε ν’ ακούσει ή να διαβάσει…

Η συγκεκριμένη πόρτα, λοιπόν, ήταν ένα από τα φυλάκια του καταστήματος κράτησης που για πολλές δεκαετίες λειτουργούσε στο κέντρο της Πάτρας! Θυμάμαι μάλιστα τον φύλακα να στέκει στο κατώφλι και να επιτηρεί, καθώς μικρός περνούσα από κει κάθε πρωί ως κάτοικος. Θυμάμαι επίσης όταν ένας φύλακας με είδε ότι κοιτούσα επίμονα και μου φώναξε: «μακριά από εδώ πιτσιρίκο»!

Μετά, εν έτη 1982, στη θέση των φυλακών που γκρεμίστηκαν, χτίστηκε το σχολείο – σήμερα λειτουργεί εκεί το 11ο Δημοτικό Πατρών – προφανώς βάσει του γνωμικού του Βίκτωρος Ουγκό, «εκεί που ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή».

Μια παλιά φωτογραφία έχει διασωθεί μόνο, από το παλιό κτίριο των φυλακών, των «Ιταλικών φυλακών», που άρχισαν να λειτουργούν από το 1946 και παρέμειναν εκεί, στο κέντρο της πόλης, ως τις αρχές του ’80. Απ’ την κατεδάφιση, έμεινε ανέπαφο το ένα φυλάκιο. Αυτό με την υπερυψωμένη πόρτα που σήμερα η «Πολιτεία» αναδεικνύει. Είναι η πόρτα που έμεινε να θυμίζει μια παλιά, ξεχασμένη εποχή, για τους νεότερους εντελώς άγνωστη.

Πάντως, στην Πάτρα, ήταν πολλοί οι χώροι φυλακών που λειτούργησαν κατά εποχές. Ακόμα και το κάστρο του Ρίου. Και το κτίριο όπου σήμερα δεσπόζει πολυκατοικία, στην οδό Λόντου και Παπαδιαμαντοπούλου, οι περίφημες Μαργαρίτη. Ή αλλιώς το «κολαστήριο Μαργαρίτη».

Σε ένα νεοκλασικό στα Ψηλά Αλώνια, απέναντι από το εργοστάσιο του Κρητικού λειτούργησαν και φυλακές ανηλίκων. Το 1949, οι φυλακές ανηλίκων καταργήθηκαν και έμειναν οι φυλακές Μαργαρίτη και οι Ιταλικές Φυλακές στις οποίες κρατούνταν ανήλικοι.

Υπήρχαν βέβαια και οι φυλακές Λυμπερόπουλου (έναντι πρώην 409 νοσοκομείου). Με άλλα λόγια, οι φυλακές εντός της Πάτρας στο διάβα του χρόνου, θα μπορούσε να είναι ένα μόνο του ξεχωριστό αφιέρωμα.

Πάντως, οι τελευταίες φυλακές στο κέντρο της πόλης, ήταν αυτές της Ρήγα Φεραίου και Σατωβριάνδου. Με την Αγγελική Νικολούλη, μάλιστα, να είναι η ρεπόρτερ που πριν την κατεδάφιση τους έκανε το τελευταίο ρεπορτάζ μέσα από τους χώρους των κελιών που στο μεταξύ είχαν αδειάσει. Γράφοντας μεταξύ άλλων στο τότε κείμενο της: «Κενοτάφιο σωστό τούτο το κτίριο, δεν κατάφερε τόσα χρόνια να μαζέψει κάτι από τη θερμότητα του ηλίου, για να ζεστάνει τους μουχλιασμένους χώρους του, που μαύρισαν απ’ την ερήμωση… Βλέποντας σε τούτο τον παγωμένο θάλαμο με τα μαύρα καγκελωτά παράθυρα, συγκεντρωμένες όλες μαζί τις στείρες ομορφιές, αναρωτιέμαι αν εδώ μέσα γονιμοποιήθηκε ποτέ ψυχή ανήλικου παιδιού…».

Η κατεδάφιση έγινε αφού ήδη από το 1978 είχαν αρχίσει να λειτουργούν οι χώροι του νέου καταστήματος κράτησης, στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου, στη σημερινή ΒΙ.ΠΕ..

• Φωτογραφίες από την σελίδα στο φέισμπουκ: «Patras Memories – Αναμνήσεις απ’ την παλιά Πάτρα».