Η επιστήμη είναι σαφής για την επίδραση της μεγάλης κατανάλωσης αλκοόλ στον εγκέφαλο: οι δυνατοί πότες παρουσιάζουν αλλαγές στη δομή και τον όγκο του εγκεφάλου, αλλαγές που συνδέονται με πτώση των γνωσιακών λειτουργιών.

Σύμφωνα όμως με μια νέα μελέτη, ακόμα και η μέτρια κατανάλωση –μερικά ποτήρια μπίρα ή κρασί την εβδομάδα- μπορεί να είναι επίσης επιβλαβής για τον εγκέφαλο.

Η ανάλυση δεδομένων για 36.000 ενήλικες στη Βρετανία υποδεικνύει ότι η ακόμα και η μικρή έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με μείωση του συνολικού όγκου του εγκεφάλου.

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Communications, δεν επαρκεί για να επιβεβαιωθεί αιτιώδης σχέση ανάμεσα στο αλκοόλ και αυτές τις μεταβολές –θεωρητικά μπορεί να υπάρχει κάποιος άλλος παράγοντας που εξηγεί τη στατιστική συσχέτιση.

Παρόλα αυτά, οι ερευνητές θεωρούν ότι οι επίσημες συστάσεις για την ασφαλή κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να είναι υπερβολικά χαλαρές.

«Τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με επιστημονικές και κυβερνητικές κατευθυντήριες γραμμές για τα όρια ασφαλούς κατανάλωσης» λέει ο Χένρι Κράνζλερ, διευθυντής του κέντρου μελέτης εθισμού στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

«Για παράδειγμα, αν και το [αμερικανικό] Εθνικό Ινστιτούτο για την Κατάχρηση Αλκοόλ και τον Αλκοολισμό συνιστά στις γυναίκες να μην καταναλώνουν κατά μέσο όρο πάνω από ένα ποτό την ημέρα, το συνιστώμενο όριο για τους άνδρες είναι διπλάσιο, μια ποσότητα που υπερβαίνει το επίπεδο κατανάλωσης που συνδέθηκε στη μελέτη με μειωμένο εγκεφαλικό όγκο».

Ακόμα και ένα ποτό την ημέρα βρέθηκε να σχετίζεται στατιστικά με συρρίκνωση του εγκεφάλου

Δόση

Προηγούμενες μελέτες για την επίδραση της μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ στον εγκέφαλο έχουν δώσει αντιφατικά αποτελέσματα.

Παρόλο που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η βαριά κατανάλωση προκαλεί αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου, όπως μείωση της φαιάς και της λευκής ουσίας, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μέτρια κατανάλωση δεν έχει επίπτωση ή ότι η μικρή κατανάλωση μπορεί και να ωφελεί τον εγκέφαλο στους ηλικιωμένους.

Η νέα μελέτη δείχνει να διαψεύδει αυτά τα ευρήματα, αν και δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστική.

Από την ανάλυση προκύπτει ότι η σχέση του αλκοόλ με τον μειωμένο εγκεφαλικό όγκο γίνεται όλο και πιο έντονη καθώς η κατανάλωση ανεβαίνει.

Για παράδειγμα, μεταξύ των συμμετεχόντων στην 5^η δεκαετία της ζωής τους, η αύξηση της μέσης κατανάλωσης από μία μονάδα αλκοόλ (μια μικρή μπίρα) στις δύο μονάδες την ημέρα συνδέθηκε με αλλαγές του εγκεφάλου που αντιστοιχούν χονδρικά σε δύο έτη γήρανσης. Η αύξηση από τις δύο στις τρεις μονάδες αλκοόλ την μέρα συνδέθηκε με 3,5 επιπλέον έτη γήρανσης.

Μαγνητική τομογραφία

Το πλεονέκτημα αυτής της μελέτης, λένε οι συντάκτες της, είναι ότι βασίστηκε σε μεγάλο σετ δεδομένων για 36.000 μεσήλικες που αντλήθηκαν από τη βρετανική βάση δεδομένων UK Biobank. Οι ερευνητές συνδύασαν τις αναφορές των συμμετεχόντων για την κατανάλωση αλκοόλ με τις μαγνητικές τομογραφίες των εγκεφάλων τους, από τις οποίες ήταν δυνατό να υπολογιστεί ο όγκος της φαιάς και της λευκής ουσίας.

Στη στατιστική ανάλυση οι ερευνητές στάθμισαν τα δεδομένα για να αποκλείσουν άλλους παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάζουν τα ευρήματα, όπως η ηλικία, το φύλο, το ύψος, το οικονομικό επίπεδο κ.ά.

Όταν οι χιλιάδες εθελοντές της μελέτης κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα με τα δηλωθέντα επίπεδα κατανάλωσης, το μοτίβο που προέκυψε ήταν η μείωση του εγκεφαλικού όγκου αναλογικά με το μέγεθος του κεφαλιού.

Η αύξηση της κατανάλωσης από τις μηδέν μονάδες στη μία μονάδα την ημέρα δεν βρέθηκε να έχει σημαντική επίδραση, όμως η αύξηση από τη μία στις δύο μονάδες την ημέρα σχετιζόταν με μείωση της φαιάς και λευκής ουσίας, με άλλα λόγια απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων.

Η σχέση «δεν είναι γραμμική» επισημαίνει ο Ρεμί Ντάβιετ του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν στο Μάντισον. «Χειροτερεύει όσο περισσότερο πίνεις».

Για να πάρουν μια εικόνα της επίπτωσης, οι ερευνητές συνέκριναν την παρατηρούμενη μείωση του εγκεφαλικού όγκου με τη συρρίκνωση που συμβαίνει αναπόφευκτα με τη γήρανση.

Αν και κατανάλωση ενός ποτού την ημέρα βρέθηκε να αντιστοιχεί μόνο σε έξι μήνες επιπλέον γήρανσης, τα τέσσερα ποτά υπερέβαιναν τη μια δεκαετία.

Η ερευνητική ομάδα ελπίζει ότι στο μέλλον θα μπορέσει να εξετάσει αν υπάρχει όντως σχέση αιτίου αποτελέσματος, κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με διαχρονικές μελέτες που παρακολουθούν νέα άτομα καθώς μεγαλώνουν.

Στο μεταξύ, θα προσπαθήσουν να εξετάσουν άλλα ερωτήματα. Όπως λέει ο Γκίντεον Νέιβ του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, «η μελέτη εξέτασε τη μέση κατανάλωση, είμαστε όμως περίεργοι να μάθουμε εάν η κατανάλωση μιας μπίρας την ημέρα είναι καλύτερη από το να μην πίνεις καθόλου τις καθημερινές και μετά να πίνεις επτά μπίρες το Σαββατοκύριακο».

«Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η βαριά επεισοδιακή κατανάλωση είναι χειρότερη για τον εγκέφαλο, ακόμα όμως δεν το έχουμε εξετάσει προσεκτικά».