Χίλιες ημέρες πολέμου συμπληρώνονται σήμερα στην Ουκρανία, ένα ζοφερό ορόσημο στην πιο θανατηφόρα σύγκρουση της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την επέτειο συνέπεσε η απόφαση του Τζο Μπάιντεν, δύο μήνες προτού εγκαταλείψει τον Λευκό Οίκο, να δώσει στο Κίεβο την εξουσιοδότηση χρήσης αμερικανικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς για πλήγματα βαθιά μέσα στο ρωσικό έδαφος. Το πιο πιθανό, σύμφωνα με τους «Financial Times», είναι να χρησιμοποιηθούν για να στοχεύσουν τις ρωσικές και βορειοκορεατικές δυνάμεις στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας, την οποία κατέλαβαν οι Ουκρανοί το καλοκαίρι. Οι πύραυλοι ATACMS έχουν βεληνεκές έως και 300 χλμ.

Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, δήλωσε ότι ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ προσπαθεί να «προκαλέσει κλιμάκωση της έντασης» στην Ουκρανία και πρόσθεσε ότι η Μόσχα θα αντιδράσει «κατάλληλα». Η αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον έρχεται δύο μήνες πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Ντόναλντ Τραμπ, που έχει δεσμευτεί να θέσει ένα γρήγορο τέλος στον πόλεμο – χωρίς όμως να λέει πώς θα το επιτύχει. Ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποστηρίζει ότι τα διασυνοριακά πλήγματα με τους αμερικανικούς πυραύλους ATACMS, του βρετανικούς Storm Shadow και τους γαλλικούς SCALP είναι απαραίτητα για να χτυπηθούν οι δυνάμεις της Μόσχας προτού μπορέσουν να εξαπολύσουν νέες επιθέσεις σε ουκρανικούς στόχους.

Η απόφαση του Μπάιντεν χαιρετίστηκε χθες από τον Ζοζέπ Μπορέλ, επικεφαλής διπλωμάτη της ΕΕ, ο οποίος είπε ότι η Ουκρανία «θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί τα όπλα που παρέχουμε όχι μόνο για να σταματήσει το βέλος αλλά και να μπορέσει να χτυπήσει τους τοξότες». Η γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ χαρακτήρισε την κίνηση «σημαντική» και «ουσιαστική». Ο Μπιλ Τέιλορ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ουκρανία, θεωρεί ότι η απόφαση του Μπάιντεν «μπορεί επίσης να ξεκλειδώσει βρετανικούς και γαλλικούς πυραύλους, ενδεχομένως ακόμα και γερμανικούς».

Καθώς λοιπόν, διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση στο έδαφος, στην επέτειο των 1.000 ημερών πολέμου, έχει αρχίσει και φουντώνει η συζήτηση για «ειρήνη το 2025». Τα ερωτήματα, σημειώνει η «Corriere della Sera» είναι πολλά: τι θέλουν η Μόσχα και το Κίεβο, τι θα γίνει με τα εδάφη που έχουν κατακτηθεί, πώς θα αντιδράσει το ΝΑΤΟ; Και τελικά: τι μπορεί να συζητηθεί και τι όχι;

1      Ποιες είναι οι ρωσικές απαιτήσεις;

Η χερσόνησος της Κριμαίας και το ανατολικό τμήμα του Ντονμπάς καταλήφθηκαν από τη Μόσχα και τους ντόπιους αυτονομιστές το 2014. Από τη ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου 2022, κατακτήθηκε ολόκληρη η νότια λωρίδα από τη Μαριούπολη κατά μήκος της Αζοφικής Θάλασσας, προς τα ανατολικά μέρος της περιοχής της Χερσώνας, καθώς και σχεδόν το 90% της Ζαπορίζια και περίπου το 75% του Ντονμπάς. Συνολικά, λίγο περισσότερο από το 20% της Ουκρανίας. Από το δημοψήφισμα στα κατεχόμενα τον Σεπτέμβριο του 2022, ο Πούτιν δήλωσε ότι «τουλάχιστον» οι περιοχές Λουχάνσκ, Ντόνετσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα αποτελούν πλέον αναπόσπαστο μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι Ουκρανοί, ωστόσο, δηλώνουν αποφασισμένοι να τις απελευθερώσουν. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ και η κυβέρνηση Μπάιντεν στο τέλος της θητείας της θα ήθελαν να βρουν έναν εδαφικό συμβιβασμό, ο οποίος αφήνει μόνο μέρος αυτών των περιοχών στη Ρωσία, για παράδειγμα την Κριμαία και ένα μεγάλο μέρος του Ντονμπάς. Τις τελευταίες ημέρες, φήμες από την Ουάσιγκτον υποδηλώνουν ότι ο Τραμπ τείνει να αφήσει  στους Ρώσους ό,τι έχουν καταλάβει, αναγκάζοντάς τους, ωστόσο, να δημιουργήσουν αποστρατιωτικοποιημένη «ζώνη προστασίας» χιλίων χιλιομέτρων με εγγύηση ευρωπαϊκής δύναμης.

2      Τι θα γίνει με το ΝΑΤΟ;

Το θέμα είναι καυτό. Ο Ζελένσκι θα μπορούσε να είναι ανοιχτός σε εδαφικούς συμβιβασμούς εάν υπήρχε σαφής υπόσχεση για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ μετά την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας. Οι Ευρωπαίοι είναι έτοιμοι να δεχτούν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, αλλά σε ένα απροσδιόριστο μέλλον. Ο Τραμπ φαίνεται να είναι αντίθετος και θα ήθελε να παγώσει το θέμα για τουλάχιστον 20 χρόνια. Ο Πούτιν διατυπώνει ένα κατηγορηματικό «όχι» και επιμένει να γίνει ένα «ουδέτερο» και «αποστρατιωτικοποιημένο κράτος».

3      Τι θα γίνει με τον «θύλακο» Κουρσκ;

Στις αρχές Αυγούστου, ουκρανικές στρατιωτικές μονάδες εισήλθαν στη ρωσική συνοριακή περιοχή του Κουρσκ, καταλαμβάνοντας πάνω από 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο ίδιος ο Ζελένσκι είπε ότι θα ήθελαν να ανταλλάξουν αυτά τα εδάφη με εκείνα του Ντονμπάς. Ομως τις τελευταίες εβδομάδες οι Ρώσοι έχουν φέρει πάνω από 10.000 Βορειοκορεάτες, συγκεντρώνοντας συνολικά 50.000 στρατιώτες. Μέχρι στιγμής έχουν ανακαταλάβει περίπου τη μισή περιοχή και στοχεύουν να την εκκαθαρίσουν πριν φτάσει ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο στις 20 Ιανουαρίου.

4      Τι θα γίνει με τον Ζελένσκι;

Στην αρχή του πολέμου ο Πούτιν είχε δηλώσει την πρόθεσή του να «αποναζιστικοποιήσει» την Ουκρανία και να καθαιρέσει τον Ζελένσκι. Πρόσφατα επανέλαβε ότι η θητεία του τελευταίου έληξε τον Μάιο και τώρα πρέπει να καθαιρεθεί γιατί δεν ήθελε εκλογές. Ο Ζελένσκι απαντά ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν αμέσως μετά την άρση του στρατιωτικού νόμου στο τέλος του πολέμου. Μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι δεν έχουν αμφισβητήσει τη νομιμότητα του ουκρανού προέδρου. Ωστόσο, η δημοτικότητά του βρίσκεται σε απότομη πτώση.

Tι έχει κοστίσει στην Ουκρανία έως τώρα ο πόλεμος

1      Ανθρώπινες ζωές

Από τις 31 Αυγούστου 2024, η Αποστολή Παρακολούθησης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στην Ουκρανία είχε τεκμηριώσει τουλάχιστον 11.743 αμάχους που σκοτώθηκαν και 24.614 που τραυματίστηκαν. Αξιωματούχοι του ΟΗΕ θεωρούν ότι τα πραγματικά στοιχεία είναι πολύ υψηλότερα, δεδομένης της δυσκολίας στην επαλήθευση θανάτων και τραυματισμών, ειδικά σε περιοχές όπως η κατεστραμμένη Μαριούπολη που βρίσκονται τώρα στα χέρια της Ρωσίας. Οι ουκρανοί εισαγγελείς δήλωσαν ότι 589 παιδιά είχαν σκοτωθεί μέχρι τις 14 Νοεμβρίου 2024. Πολύ μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των θυμάτων μεταξύ των στρατιωτών – υπολογίζεται σε πολλές χιλιάδες. Σε μια σπάνια αναφορά στον στρατιωτικό απολογισμό, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε αναφερθεί τον Φεβρουάριο σε 31.000 νεκρούς ουκρανούς στρατιωτικούς. Εκτός από τις άμεσες απώλειες, ο πόλεμος αύξησε τα ποσοστά θνησιμότητας από όλες τις αιτίες σε ολόκληρη τη χώρα, προκάλεσε τη μείωση των γεννήσεων κατά 1/3,  οδήγησε περισσότερους από 6 εκατομμύρια Ουκρανούς να φύγουν στο εξωτερικό και εκτόπισε σχεδόν 4 εκατομμύρια άτομα στο εσωτερικό της χώρας. Τα Ηνωμένα Εθνη υπολόγισαν ότι ο πληθυσμός της Ουκρανίας είχε μειωθεί κατά 10 εκατομμύρια, ή περίπου το 1/4, από την έναρξη της εισβολής.

2      Εδάφη

Η Ρωσία έχει καταλάβει και ισχυρίζεται ότι έχει προσαρτήσει περίπου το 1/5 της Ουκρανίας, μια περιοχή περίπου όση η Ελλάδα. Η Μόσχα έχει καταλάβει σχεδόν ολόκληρη την περιοχή του Ντονμπάς στα ανατολικά της Ουκρανίας και ολόκληρη την ακτή της Αζοφικής Θάλασσας στον Νότο. Πολλές πόλεις στην πρώτη γραμμή που έχουν καταληφθεί από τη Μόσχα έχουν καταστραφεί, με μεγαλύτερη το λιμάνι της Μαριούπολης που είχε πληθυσμό μισό εκατομμύριο πριν από τον πόλεμο. Η Ουκρανία, από την πλευρά της, εξαπέλυσε την πρώτη μεγάλης κλίμακας επίθεση σε ρωσικό έδαφος τον Αύγουστο και έχει καταλάβει ένα κομμάτι της περιοχής Κουρσκ της Δυτικής Ρωσίας.

3      Οικονομία

Η οικονομία της Ουκρανίας συρρικνώθηκε κατά 1/3 το 2022. Παρά την ανάπτυξη το 2023 και μέχρι στιγμής φέτος, εξακολουθεί να είναι μόνο το 78% του μεγέθους της πριν από την εισβολή. Η τελευταία διαθέσιμη αξιολόγηση από την Παγκόσμια Τράπεζα, την ΕΕ και τον ΟΗΕ διαπίστωσε ότι οι άμεσες ζημιές από τον πόλεμο στην Ουκρανία έφτασαν τα 152 δισ. δολάρια από τον Δεκέμβριο του 2023, με τη στέγαση, τις μεταφορές, το εμπόριο και τη βιομηχανία, την ενέργεια και τη γεωργία να έχουν πληγεί περισσότερο. Το συνολικό κόστος της ανοικοδόμησης υπολογίστηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα και την ουκρανική κυβέρνηση σε 486 δισ. δολάρια στα τέλη Δεκεμβρίου, πέρυσι. Ο τομέας ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας έχει πληγεί ιδιαίτερα, με τη Ρωσία να στοχεύει τακτικά υποδομές σε επιθέσεις μεγάλης εμβέλειας. Το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2025 προβλέπει ότι περίπου το 26% του ΑΕΠ της Ουκρανίας ή 53,3 δισ. δολάρια θα πάει στην άμυνα. Η Ουκρανία έχει ήδη λάβει περισσότερα από 100 δισ. δολάρια από τους δυτικούς εταίρους της σε οικονομική βοήθεια.