Τον Ιούλιο του 1852, ο 32χρονος Αμερικανός μυθιστοριογράφος Χέρμαν Μέλβιλ έκανε ένα ταξίδι που έμελλε να μείνει στην ιστορία της λογοτεχνίας.

Με την ολοκλήρωση του νέου του έργου, «Μόμπι Ντικ», ο Μέλβιλ επισκέφθηκε το νησί Nantucket, τη θρυλική πατρίδα των φαλαινοθηρών και του φανταστικού καπετάνιου Ahab, προσπαθώντας να γνωρίσει από κοντά το μέρος που ενέπνευσε τις σελίδες του βιβλίου του.

 

Για τον Μέλβιλ, η επίσκεψη αυτή δεν ήταν απλώς μια τουριστική περιήγηση.

Συναντήθηκε με τοπικούς αξιωματούχους και δείπνησε μαζί τους, απολαμβάνοντας την αυθεντική ατμόσφαιρα του νησιού.

Περπάτησε στους δρόμους του Nantucket, εξερευνώντας τα μέρη που είχε περιγράψει στις σελίδες του βιβλίου του, τα οποία μέχρι τότε υπήρχαν μόνο στη φαντασία του.

Ωστόσο, η πιο καθοριστική στιγμή της επίσκεψής του ήρθε την τελευταία μέρα, όταν συνάντησε τον 60χρονο George Pollard Jr., τον άνθρωπο πίσω από τον πραγματικό εφιάλτη που ενέπνευσε τον «Μόμπι Ντικ».

Ο Πόλαρντ ήταν ο καπετάνιος του Essex, του θρυλικού πλοίου που το 1820 δέχθηκε επίθεση από μια γιγαντιαία φάλαινα και βυθίστηκε. Ο Πόλαρντ, μόλις 29 ετών τότε, κατάφερε να επιβιώσει από τη φονική επίθεση, έχοντας περάσει μήνες χαμένος στη θάλασσα, μια εμπειρία που τον σημάδεψε για πάντα.

Μετά την τραγική βύθιση του Essex, ο Πόλαρντ επιχείρησε να επιστρέψει στη φαλαινοθηρία, αναλαμβάνοντας το πηδάλιο του «Two Brothers». Ωστόσο, η κακή του τύχη δεν τον άφησε.

Το Two Brothers προσάραξε σε κοραλλιογενή ύφαλο δύο χρόνια αργότερα, και ο Πόλαρντ στιγματίστηκε ως «γρουσούζης». Κανείς πλέον δεν ήθελε να τον εμπιστευτεί ως καπετάνιο.

Έτσι, η ζωή του Πόλαρντ άλλαξε ροή και ο καπετάνιος κατέληξε να εργάζεται ως νυχτοφύλακας του χωριού Nantucket, μακριά από τη θάλασσα που του είχε δώσει τη δόξα και την καταστροφή.

Η συνάντηση του Μέλβιλ με τον Πόλαρντ ήταν φορτισμένη συναισθηματικά. Ο συγγραφέας μπόρεσε να δει κατάματα τον άνθρωπο που είχε ζήσει έναν αληθινό εφιάλτη στη θάλασσα και να βρει έμπνευση για να ενσωματώσει στο βιβλίο του τη σκοτεινή και τρομακτική φύση του ωκεανού.

Αν και ο «Μόμπι Ντικ» δεν γνώρισε αρχικά την επιτυχία που ήλπιζε ο Μέλβιλ, το έργο του έμελλε να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Η επίσκεψη στο Nantucket και η συνάντηση με τον Πόλαρντ προσέφεραν στον συγγραφέα μια σπάνια, αυθεντική ματιά στη ζωή των φαλαινοθηρών και εμπλούτισαν την αφήγησή του με μια πραγματική ιστορία θάρρους, τραγωδίας και απομόνωσης, στοιχεία που έκαναν το «Μόμπι Ντικ» τόσο διαχρονικό και καθηλωτικό.

Η μοιραία σύγκρουση της φάλαινας με το πλοίο

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του το 1820, το Essex σταμάτησε για ανεφοδιασμό στο νησί Charles, ένα από τα Γκαλαπάγκος, μια στάση που επρόκειτο να πάρει μια επικίνδυνη τροπή.

Οι ναυτικοί του πλοίου, αναζητώντας προμήθειες, μάζεψαν 60 γιγαντιαίες χελώνες, καθεμία από τις οποίες ζύγιζε περίπου 45 κιλά. Οι χελώνες αυτές ήταν πολύτιμες, καθώς μπορούσαν να διατηρηθούν για μήνες χωρίς νερό ή τροφή, αποτελώντας ζωντανή προμήθεια για το πλήρωμα. Ωστόσο, ένα απερίσκεπτο αστείο παραλίγο να καταλήξει σε καταστροφή.

Ένας από τους άντρες, σε μια στιγμή απρονοησίας, άναψε φωτιά για πλάκα, αγνοώντας την ξηρή βλάστηση του νησιού. Η φωτιά ξέφυγε γρήγορα από τον έλεγχο και άρχισε να κατακαίει τη βλάστηση, αναγκάζοντας το πλήρωμα να εγκαταλείψει το νησί άμεσα για να σωθεί. Ο καπετάνιος Τζορτζ Πόλαρντ ο νεότερος. εξοργίστηκε με την ανεύθυνη πράξη, και ορκίστηκε να τιμωρήσει τον υπεύθυνο, αν και δεν έγινε ποτέ γνωστός.

Λίγους μήνες αργότερα, το Νοέμβριο του 1820, το Essex βρισκόταν σε ανοιχτά νερά του Ειρηνικού.

Το πλήρωμα είχε ξαναπιάσει δουλειά, κυνηγώντας φάλαινες για το πολύτιμο λάδι τους.

Κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις αποστολές, οι βάρκες του πλοίου καμάκωσαν φάλαινες, οι οποίες με τη δύναμή τους έσυραν τους ναυτικούς μακριά από το Essex.

Ο καπετάνιος Πόλαρντ ήταν μακριά, σε μία από τις βάρκες, όταν στο πλοίο έμεινε ο 23χρονος πρώτος αξιωματικός, Όουεν Τσέις.

Ο Τσέις ήταν αυτός που παρατήρησε πρώτος μια ασυνήθιστη κίνηση στο νερό. Μια τεράστια φάλαινα, μήκους περίπου 26 μέτρων, κολυμπούσε προς το πλοίο με κατεύθυνση που έμοιαζε σχεδόν εσκεμμένη. Η φάλαινα, με το κεφάλι της στραμμένο προς το Essex, επιτάχυνε με ταχύτητα σχεδόν 3 κόμβων (περίπου 5,5 χλμ/ώρα), κάτι που φάνηκε στον Τσέις σαν μια επίθεση γεμάτη εκδικητική οργή. Το πλήγμα ήταν καταστροφικό: η φάλαινα έπεσε με δύναμη πάνω στο πλοίο, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στον σκελετό του.

Η πρώτη σύγκρουση δεν ήταν αρκετή για να βυθίσει το πλοίο, όμως η φάλαινα γύρισε για δεύτερη φορά, αυτή τη φορά με ακόμα μεγαλύτερη ορμή. Η δύναμη της πρόσκρουσης άνοιξε ρήγμα στην καρίνα του Essex, βυθίζοντάς το.

Το πλήρωμα δεν είχε άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψει το πλοίο, ξεκινώντας μια απελπισμένη μάχη για επιβίωση που θα διαρκούσε μήνες.

Το περιστατικό αυτό, με τη φάλαινα να επιτίθεται σκόπιμα στο πλοίο, έμεινε χαραγμένο στη μνήμη των ναυτικών και έγινε ένας από τους σημαντικότερους θρύλους της φαλαινοθηρίας.

Η εκδίκηση της θάλασσας, όπως εκφράστηκε μέσα από τη φάλαινα αυτή, ενέπνευσε τον Μέλβιλ να δημιουργήσει τον αμείλικτο λευκό γίγαντα του Μόμπι Ντικ, συμβολίζοντας την αδάμαστη δύναμη της φύσης και τις σκοτεινές συνέπειες της ανθρώπινης απληστίας.

Οι κανίβαλοι και απελπισμένη απόφαση του πληρώματος

Όταν η τεράστια φάλαινα επιτέθηκε για δεύτερη φορά στο «Essex», το πλήρωμα έζησε εφιαλτικές στιγμές. Το νερό άρχισε να εισέρχεται στο πλοίο με ανησυχητική ταχύτητα.

Ο χρόνος ήταν ελάχιστος και οι άντρες κατάφεραν μόνο να κατεβάσουν τις λέμβους.

Με τα χέρια τους τρέμοντας από τον φόβο, γέμισαν τις τρεις βάρκες με όργανα ναυσιπλοΐας, ψωμί και βασικές προμήθειες, προτού το Essex αναποδογυρίσει και παρασυρθεί από τα κύματα.

Η κατάσταση ήταν κρίσιμη: 20 άντρες στριμωγμένοι σε τρεις μικρές βάρκες, έμειναν στη μέση του απέραντου Ειρηνικού Ωκεανού. Για το πλήρωμα, η βύθιση του πλοίου τους άφησε αβοήθητους, χωρίς καμία άμεση προοπτική διάσωσης. Ο καπετάνιος ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να δώσει λύση στην κατάσταση, ψάχνοντας για ένα σχέδιο που θα έσωζε τις ζωές των ανδρών του.

Η πλησιέστερη στεριά ήταν τα νησιά Marquesas και τα Society, περίπου 1.200 ναυτικά μίλια δυτικά. Ο Πόλαρντ ήθελε να κατευθυνθούν εκεί, ελπίζοντας να βρουν νερό και τρόφιμα για να επιβιώσουν. Ωστόσο, οι ναυτικοί είχαν ακούσει ιστορίες για τους αυτόχθονες των νησιών, οι οποίοι θεωρούνταν κανίβαλοι.

Η ιδέα του Πόλαρντ απορρίφθηκε από το πλήρωμα, που δεν ήθελε να διακινδυνεύσει μια συνάντηση με «άγριους» κατοίκους.

Η ανησυχία τους για την κανιβαλιστική φήμη των νησιών οδήγησε τους άνδρες σε μια άλλη επιλογή, την πιο παράτολμη: να ταξιδέψουν νότια, σε μια πορεία περίπου 4.000 ναυτικών μιλίων, με στόχο να βρουν κάποια από τις ακτές της Νότιας Αμερικής. Παρά το γεγονός ότι αυτή η διαδρομή ήταν πολύ μεγαλύτερη και επικίνδυνη, οι ναυτικοί προτίμησαν να αντιμετωπίσουν την απεραντοσύνη του ωκεανού παρά τον φόβο των κανιβάλων.

Ο Πόλαρντ, αν και διχασμένος, τελικά συμφώνησε με την πλειοψηφία, και οι τρεις βάρκες ξεκίνησαν για ένα ταξίδι που θα έβαζε σε δοκιμασία τις αντοχές και την ψυχική δύναμη των ανδρών.

Με τα αποθέματα τροφίμων να μειώνονται γρήγορα και τον ωκεανό να αποδεικνύεται αδυσώπητος, το πλήρωμα του Essex βρέθηκε αντιμέτωπο με την πιο ακραία μορφή επιβίωσης, ενώ η απόφασή τους αυτή έμελλε να τους οδηγήσει σε μια από τις πιο φρικιαστικές περιπέτειες της ναυτικής ιστορίας.

Μετά τη φονική επίθεση από τη φάλαινα και την καταστροφή του Essex, το πλήρωμα έζησε μια εφιαλτική περιπέτεια επιβίωσης, προσπαθώντας να βρει καταφύγιο σε έναν αχανή και απρόσωπο ωκεανό. Στις 18 Φεβρουαρίου, οι τελευταίοι τρεις άντρες που είχαν μείνει ζωντανοί στη βάρκα του Όουεν Τσέις, είδαν μετά από μήνες ένα πλοίο στον ορίζοντα. Ήταν το αγγλικό πλοίο Indian, το οποίο τους διέσωσε προσφέροντας μια αχτίδα ελπίδας στους απελπισμένους ναυτικούς.

Περίπου 3.000 μίλια από εκεί, ο καπετάνιος Πόλαρντ και ο Τσαρλς Ράμσντελ ήταν οι μόνοι που παρέμειναν ζωντανοί από την ομάδα τους. Μία εβδομάδα μετά τη διάσωση του Τσέις, το αμερικανικό πλοίο Dauphin έφτασε στην περιοχή και εντόπισε τους δύο άντρες. Όμως, η διάσωση τους δεν ήταν η χαρμόσυνη στιγμή που θα περίμενε κανείς.

Οι Πόλαρντ και Ράμσντελ, εξαντλημένοι και απογοητευμένοι, δεν φαίνονταν να χαίρονται με την απελευθέρωσή τους. Αντίθετα, κατέβηκαν στη βάρκα τους, συγκέντρωσαν τα κόκαλα των συντρόφων τους και τα τοποθέτησαν στις τσέπες τους.

Πέρα από αυτό, ακόμα και πάνω στο Dauphin, οι δυο άντρες παρατηρήθηκαν να ρουφάνε τα κόκαλα, σε μια εικόνα που άφησε αίσθηση για την απελπισία τους και τις ακραίες συνθήκες που είχαν υποστεί.

Οι πέντε διασωθέντες του Essex συγκεντρώθηκαν στο Valparaíso, πριν επιστρέψουν στο Nantucket. Στην πόλη τους, ο Πόλαρντ ανάρρωσε σωματικά και ψυχικά. Ένα βράδυ, σε ένα δείπνο καπεταναίων, ο Πόλαρντ διηγήθηκε όσα είχαν συμβεί.

Ένας από τους καπετάνιους που παρακολούθησαν την εξιστόρηση, κατέγραψε τα γεγονότα, και η ιστορία του Essex άρχισε να αποκτά διάσταση, καταγράφοντας την πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης σε συνθήκες απόλυτης ανάγκης.

Μετά από χρόνια, η τρίτη βάρκα του Essex βρέθηκε στο νησί Ducie, με τρεις σκελετούς μέσα.

Ανάμεσα στους ναυτικούς υπήρχε ένας άγραφος νόμος: σε καταστάσεις απόλυτης ανάγκης, οι επιζώντες όχι μόνο έτρωγαν τους συντρόφους τους αλλά χρησιμοποίησαν τη σάρκα τους για ψάρεμα και επιβίωση. Ωστόσο, η κοινωνία δεν συγχώρεσε εύκολα τον καπετάνιο Πόλαρντ. Ήταν γνωστό ότι είχε φάει τον ξάδερφο του, και αυτό του κόστισε σε επίπεδο κοινωνικής αποδοχής.

Όσο για το Μόμπι Ντικ, το έργο του Χέρμαν Μέλβιλ δεν γνώρισε επιτυχία κατά την αρχική του έκδοση. Πουλήθηκαν μόνο μερικές χιλιάδες αντίτυπα και το βιβλίο πέρασε σχεδόν απαρατήρητο στην εποχή του συγγραφέα.

Ωστόσο, με τα χρόνια, το έργο αναγνωρίστηκε ως ένα από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, προσφέροντας στον Μέλβιλ τη θέση που του αξίζει στην ιστορία της λογοτεχνίας και φέρνοντας στο προσκήνιο τη σκοτεινή αλληγορία του ωκεανού και της ανθρώπινης φύσης.