του Αχιλλέα Ροδίτη

Στο επίκεντρο ξαναβρέθηκε η συζήτηση για το πώς να αντιμετωπιστούν φαινόμενα παραβατικής συμπεριφοράς από τους νέους που ομολογουμένως πρέπει να εκλείψουν. Αλλά σε μια προσπάθεια φιλοσοφικής περισσότερο προσέγγισης η «Πολιτεία» μιλά σήμερα με τρεις Εκπαιδευτικούς για το θέμα της τιμωρητικής πρακτικής που βρίσκεται ήδη σε κομβικό σημείο αφού ως γνωστόν μέχρι την έναρξη του επόμενου ακαδημαϊκού έτους θα πρέπει όλα τα ΑΕΙ να έχουν καταθέσει σχέδια ασφαλείας, όπως ζήτησε η υπουργός Παιδείας στη Σύνοδο των Πρυτάνεων που διεξήχθη στη Χαλκιδική από 6 έως 9 Μαΐου, αναφέροντας παράλληλα ότι η ιδιότητα του φοιτητή θα αναστέλλεται αυτοδίκαια έως και για 24 μήνες σε περιπτώσεις ποινικής δίωξης για πράξεις βίας κατά προσώπων της ακαδημαϊκής κοινότητας ή σοβαρών καταστροφών εντός του πανεπιστημίου.

Και επίσης, ένα από τα μέτρα για μαθητές με παραβατική συμπεριφορά, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής κατά της Βίας και Παραβατικότητας Ανηλίκων ενώπιον του πρωθυπουργού, ήταν η θέσπιση της «κοινωνικής εργασίας» αντί της αποβολής. Οι τρεις Εκπαιδευτικοί που μιλούν σήμερα στην «Πολιτεία» έχουν διαγράψει μια πολυετή καταξιωμένη πορεία στον χώρο της δημόσιας Εκπαίδευσης και έχουν πετύχει να καλλιεργήσουν μία αξιοζήλευτη σχέση αγάπης με παιδιά που θήτευσαν στα… δικά τους θρανία. Κατά συνέπεια, η άποψή τους έχει την ανάλογη βαρύνουσα σημασία.

Δείτε λοιπόν τι απαντούν:

• Γιώργος Νικολάου –Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών

Η πειθαρχία στα σχολεία

 

Ο Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Γιώργος Νικολάου, επισημαίνει:

Τα σχολεία όλων των βαθμίδων είναι οργανισμοί οι οποίοι λειτουργούν με ορισμένους κανόνες. Η θέσπιση των κανόνων αυτών σπανίως είναι αποτέλεσμα δημοκρατικής διαβούλευσης με την εκπαιδευτική κοινότητα. Σχεδόν πάντα αποφασίζονται από την εκάστοτε εξουσία και ανάλογα με τις ιδεολογικές της καταβολές διαμορφώνεται και το επίπεδο αυστηρότητας ή επιείκειάς τους.

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι κάποιες φορές (λιγότερο συχνά απ’ ότι εμφανίζεται στα ΜΜΕ) στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς παρατηρούνται έκνομες πράξεις οι οποίες χρήζουν αντιμετώπισης από τις διοικήσεις τους. Η αντιμετώπιση αυτή οφείλει να είναι παιδαγωγικά επανορθωτική και όχι τιμωρητική. Υπό την έννοια αυτή το μέτρο της αποβολής ανήκει σε μία άλλη εποχή, όταν η απομάκρυνση από την τάξη ήταν ένα κοινωνικό στίγμα, ενώ ταυτόχρονα τις περισσότερες φορές υπήρχε και η συναίνεση της οικογένειας στην τιμωρία του μαθητή, συναίνεση καθόλου αυτονόητη σήμερα. Σε κάθε περίπτωση, η απομάκρυνση του μαθητή από το σχολικό περιβάλλον δεν μπορεί να θεωρηθεί μέσο σωφρονισμού, είναι παιδαγωγικά λάθος και χρειάζεται να σκεφτούμε άλλους τρόπους διαχείρισης των προβλημάτων βίας και πειθαρχίας που παρουσιάζονται στο σχολείο.

Οι προτάσεις που διατύπωσε η αρμόδια επιτροπή υπό την προεδρία της εξαιρετικά έμπειρης σε θέματα αντιμετώπισης σχολικής βίας καθηγήτριας Βάσως Αρτινοπούλου για παροχή «κοινωνικής εργασίας» από τους απείθαρχους μαθητές εντός της σχολικής μονάδας βρίσκονται γενικά σε σωστή κατεύθυνση, υπό τις παρακάτω δύο προϋποθέσεις:

• Ο μαθητής δεν θα πρέπει να χάνει τα μαθήματά του απομακρυνόμενος από τη σχολική τάξη. Το όποιο επιπρόσθετο καθήκον θα πρέπει να είναι εκτός σχολικού ωραρίου ή στα διαλείμματα, πάντα μέσα στη σχολική μονάδα. Τα καθήκοντα αυτά οφείλουν να έχουν παιδαγωγικό και όχι τιμωρητικό χαρακτήρα, που θα εξευτελίζει την προσωπικότητα του μαθητή. Άλλο είναι να τακτοποιήσεις τη σχολική βιβλιοθήκη ή να αρχειοθετήσεις έγγραφα και άλλο να πετάς τα σκουπίδια ή να καθαρίζεις την αίθουσα διδασκαλίας.
• Το δεύτερο σημείο αφορά την ονομασία του μέτρου. Θα ήταν προτιμότερο να ονομάζεται «βοηθητική ή επικουρική εργασία» παρά «κοινωνική εργασία» η οποία παραπέμπει στο ποινικό σύστημα.

Στα θέματα αυτά οι κινήσεις εντυπωσιασμού, χωρίς προηγούμενη ώριμη σκέψη μόνο κακό κάνουν. Ο χώρος της σχολείου είναι ευαίσθητος και αφορά όλη την ελληνική κοινωνία. Το μείζον είναι να προστατευθεί ο δημόσιος και δωρεάν χαρακτήρας της εκπαίδευσης, υιοθετώντας μεθόδους παιδαγωγικές, επανορθωτικές και σε καμία περίπτωση τιμωρητικές.

 

• Διονύσης Μεσσάρης – Φυσικός

Μια παράμετρος που… δεν σκεφτήκαμε…

 

 

Ο Διονύσης Μεσσάρης που μετά από μακρά πετυχημένη διαδρομή σε δημόσια σχολεία ανέλαβε τα ιστορικά εκπαιδευτήρια «ΔΕΛΑΣΑΛ» της Σύρου κάνοντάς ένα από τα πιο σύγχρονα, πρότυπα και περιζήτητα εκπαιδευτήρια της χώρας, δηλώνει:

Η κοινωνική εργασία δεν πρέπει να αποτελεί μέτρο για κάποιους που παρεκτρέπονται αλλά να είναι έργο που αφορά όλους τους πολίτες.

Η κοινωνική εργασία δεν αποτελεί τιμωρία αλλά ευθύνη και υποχρέωση όλων μας.

Βεβαίως είναι καλό κάποιος μαθητής αντί να χαζεύει, όταν αποβάλλεται, να παρέχει κοινωνικό έργο αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελα αυτό το έργο να εκληφθεί ως υποχρέωση μόνον των παρανομούντων. Το κοινωνικό έργο αποτελεί υποχρέωση όλων.

Σε ένα σχολείο στο οποίο η σχολική κοινότητα εκπαιδευτικοί, γονείς, παιδιά είναι συνηθισμένοι στο κοινωνικό έργο δεν θα αποτελέσει πρόβλημα αλλά σε μια κοινότητα όπου το κοινωνικό έργο επιβάλλεται στους τιμωρημένους το μήνυμα που δίνουμε δεν έχει κοινωνική αξία διότι εκλαμβάνεται ως έργο που επιβάλλεται και δεν επιλέγεται.

 

• Διονύσης Ροδίτης – Μαθηματικός

«Η Ανάγκη για Ανθρωποκεντρική Εκπαιδευτική Πολιτική»

 

Ο Διονύσης Ροδίτης, από τους γνωστούς και δημοφιλείς στην Πάτρα εκπαιδευτικούς, ιδρυτής της ΑΣΤΟ-Επικοινωνούμε και της «Εναλλακτικής Εκπαίδευσης» που έχει «αγκαλιαστεί» από εκατοντάδες παιδιά τονίζει:

Η κυβέρνηση, αντί για μέτρα πρόληψης της βίας κατά των ανηλίκων, ανακοίνωσε μέτρα καταστολής και περιθωριοποίησης των μαθητών!Είναι πολύ δύσκολο μεσα σε 250 λέξεις να δώσεις μια απάντηση. Η επικρατούσα υγειής άποψη, δεν θέλει την αποβολή, αλλά θέλει να υπάρχει τιμωρία, σαν φυσιολογική συνέπεια, μιας παράβασης. Βέβαια χρειάζεται προσδιορισμός του όρου παράβαση και σχολιασμός της γενικότερης εκπαιδευτικής πολιτικής της ΝΔ που κατεβάζει την πρόταση. Η λογική του μαύρου- άσπρου κρύβει την ουσία των πραγμάτων.

Η αντικατάσταση της έννοιας της τιμωρίας με παιδαγωγική αντιμετώπιση των παραβάσεων είναι πολυεπίπεδη και σύνθετη. Παρ΄όλα αυτά, και παρ΄όλο που η κυβέρνηση υποκρίνεται πως οι προτάσεις της “εκφράζουν αυτά που θέλουν και προβληματίζουν τους μαθητές, θα μπω στον πειρασμό να απαντήσω με 200 λέξεις στο σχετικό ερώτημα.

Μια Προσέγγιση σχετικά με την …κοινωνική εργασία αντί αποβολής.

Η Ανάγκη για Ανθρωποκεντρική Εκπαιδευτική Πολιτική

Η τιμωρία δεν έχει θέση σε ένα παιδαγωγικό πλαίσιο που στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών. Αντί να θεραπεύει, στιγματίζει• αντί να ενισχύει, αποδυναμώνει την αυτοεκτίμηση και τη δημιουργική έκφραση του παιδιού. Η εκπαιδευτική πολιτική που βασίζεται στη μη βίαιη επικοινωνία, τη συναισθηματική στήριξη και τη συνεργασία είναι η μόνη που μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του σύγχρονου σχολείου.

Άξονας της παιδαγωγικής μας αντίληψης πέπει να είναι οι παιδαγωγικές σταθερές του Σελεστάν Φρενέ, όπως το άρθρο 18:Κανείς, ούτε ενήλικας, ούτε παιδί, δεν αγαπά τον έλεγχο και την τιμωρία, που θεωρούνται πάντα ως πλήγμα στην αξιοπρέπεια, ιδίως όταν εκτελούνται δημοσίως και 30: Υπάρχει μία τελευταία σταθερά, που δικαιώνει όλους τους πειραματισμούς και δίνει αυθεντικότητα στη δράση μας: η αισιόδοξη εμπιστοσύνη στη Ζωή.

Η κυβέρνηση προωθεί μέτρα που, παρά τη ρητορική περί «στήριξης», εμπεριέχουν ποινικά και κατασταλτικά χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόβλεψη για «ειδικά κέντρα κοινωνικής υποστήριξης» για παραβατικούς μαθητές, κάτι που φέρει το χαρακτήρα του διαχωρισμού και της περιθωριοποίησης, με σαφή αναφορά σε «ειδικά σχολεία» για «δύσκολους» μαθητές. Αντί να ενισχυθούν οι υπάρχουσες δομές στήριξης (όπως σχολικοί ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και ομάδες ψυχοκοινωνικής παρέμβασης), η πολιτεία επενδύει σε μέτρα που λειτουργούν περισσότερο ως απόσπαση του προβλήματος παρά ως λύση.

Τα άρθρα των εξαγγελιών αποκαλύπτουν μια πρόθεση πειθάρχησης μέσω κοινωνικού ελέγχου και όχι ουσιαστικής παιδαγωγικής παρέμβασης. Η παιδαγωγική όμως δεν είναι σύστημα ελέγχου – είναι πράξη ελευθερίας. Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που αγκαλιάζει όλα τα παιδιά και επενδύει στην πρόληψη, όχι στην καταστολή.

ΥΓ: Η άποψή μου για την Τιμωρία, φαίνεται και στο βιβλίο μου : «Ο πύργος του Β» που σου στέλνω ένα απόσπασμα : «… Θεωρώ πως είναι πολύ βαριά έννοια και σαφώς δεν έχει θέση στο λεξιλόγιό μας. «Η ένοια τιμωρία, Θα έλεγα, να αντικατασταθεί με τις λέξεις: συνεργασία, υπευθυνότητα, σεβασμός της προσωπικότητας, παιδαγωγική αντιμετώπιση».
Θυμάμαι, όταν ο καθηγητής μας στο γυμνάσιο, έβαλε ένα συμμαθητή μου να γράψει 100 φορές: «τα καλά παιδιά βγαίνουν έξω στο διάλειμμα» , εκείνος έβαλε για επικεφαλίδα στην τιμωρία του τη φράση: ΤΙ ΜΩΡΙΑ. Μια επικεφαλίδα που τσάκισε κόκαλα.
«Οι ενήλικες που τη χρησιμοποιούν, μεγάλωσαν σ’ ένα περιβάλλον στο οποίο η τιμωρία εφαρμοζόταν διαρκώς. Χρειάζεται πάνω απ’ όλα καλή επικοινωνία και σχέσεις ανάμεσα στα μέλη. Αυτοεκτίμηση. Σεβασμός. Ενθάρρυνση. Ψυχική και συναισθηματική υποστήριξη. Δημιουργικότητα. Αυτονομία. Σεβασμός στη διαφορετικότητα»,
Στις επαναστατικές περιόδους της ιστορίας. Εκεί μπορούμε να πάρουμε μία ιδέα για τις βασικές αλλαγές που έφεραν ή «επέβαλαν» στην εκπαίδευση τα επαναστατικά κινήματα. Αφού γκρέμισαν κάθε έννοια εξαναγκασμού, πειθαρχίας και τιμωρίας, δημιούργησαν ένα σχολείο σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών, των δασκάλων και της κοινωνίας και φυσικά υποχρέωσαν να γίνεται το σωστό. Πώς αλλιώς, η πρώτη επαναστατική έκρηξη στην ιστορία του καπιταλισμού, η Παρισινή Κομμούνα του 1871, στις 72 μέρες που
κράτησε θα επέβαλε τη δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση για όλους, ανεξάρτητη από κάθε επέμβαση του κράτους και της εκκλησίας; «Στη σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση καταργήθηκε η δουλειά στο σπίτι, καταργήθηκαν οι βαθμοί και η σχολική τιμωρία. Όλα όμως
ανατράπηκαν στην πορεία. Έτσι στη δεκαετία του 1930 βλέπουμε να επανέρχονται πανηγυρικά οι εξετάσεις και μάλιστα μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο . Μετά από την έκρηξη του Μάη του ’68, με το κύμα της ριζοσπαστικοποίησης που γέννησε σε όλο τον κόσμο, ήρθαν νέες αλλαγές στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης. Στις περισσότερες χώρες η πειθαρχία έδωσε τη θέση της σε νέες παιδαγωγικές μεθόδους που αναγνώρισαν την ανάγκη σεβασμού της προσωπικότητας προωθώντας τη συνεργασία και τη συλλογικότητα».
«Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μετατρέπονται σε επιχειρήσεις και προσαρμόζονται στις ανάγκες της αγοράς.
«Όντως, εφαρμόζοντας την αιτιολογημένη (άραγε από ποιους;) τιμωρία η αρνητική συμπεριφορά περιορίζεται δραστικά. Όμως τα αποτελέσματά της είναι a priori εφήμερα και στο τέλος, αρνητικά και αντιπαιδαγωγικά»,
«Η τιμωρία αγαπητοί μου, στην ουσία είναι μία μέθοδος αναχαίτισης υπό προϋποθέσεις κι όχι τρόπος θεραπείας της προβληματικής συμπεριφοράς. Όσο για την πρόταση να αλλάξουν πρώτα οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές κι έπειτα να οδηγηθούμε σε ουσιαστικές κοινωνικές αλλαγές, διαφωνώ ριζικά. Αυτές οι ριζικές αλλαγές ενισχύονται από την προσωπική αλλαγή αλλά γίνονται πράξη μόνο με επαναστάσεις».

ΑΧΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ / ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ