Η νέα κανονικότητα μετά την… έλευση του κορωνοϊού έχει επηρεάσει τις προτεραιότητες, τις συνήθειες μας και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε θέματα υγείας.

Συγχρόνως, φαίνεται να προκύπτουν νέα προβλήματα, ως αποτέλεσμα των αλλαγών στην καθημερινότητά μας.

Με προσοχή στα νοσοκομεία

Τον τελευταίο χρόνο έχουν περιοριστεί οι επισκέψεις των ασθενών στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων. Το ίδιο φαίνεται ότι ισχύει και για τις προγραμματισμένες επισκέψεις για γνωστά προβλήματα υγείας ή για προληπτικές εξετάσεις.
Οι ασθενείς φαίνεται να φοβούνται ότι κατά την επίσκεψή τους στον ιατρό ενέχει ο κίνδυνος να έρθουν σε επαφή με τον ιό.

Παράλληλα όμως, ο τρόπος λειτουργίας των νοσοκομείων έχει αναδιοργανωθεί, ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν με ασφάλεια τα επείγοντα περιστατικά που προκύπτουν. Πολλές από τις προγραμματισμένες επισκέψεις και χειρουργικές επεμβάσεις έχουν αναβληθεί.

Είναι αναμενόμενο, επομένως, οι αλλαγές αυτές να δημιουργούν στους ασθενείς ένα επιπλέον αίσθημα ανασφάλειας. Πιο συγκεκριμένα, τα νοσήματα για τα οποία παρατηρείται συχνά αυτή η αλλαγή είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Μειωμένη έκθεση σε ιούς

Πρόσφατες έρευνες έχουν επισημάνει, πως κατά την περίοδο της πανδημίας παρατηρείται σημαντική μείωση σε κοινές λοιμώξεις που οφείλονται σε ιούς όπως το κοινό κρυολόγημα και η γαστρεντερίτιδα.

Μάλιστα, αυτό παρατηρείται ακόμα πιο έντονα στα παιδιά, όπου τα ποσοστά του κοινού κρυολογήματος, της γρίπης, της γαστρεντερίτιδας και της ωτίτιδας έχουν μειωθεί. Αυτό οφείλεται φυσικά στο μέτρο των κλειστών σχολείων, στη συστηματική χρήση των μέσων ατομικής προστασίας στα σχολεία αλλά και στα συχνά lockdown. Επιπλέον, στα παιδιά μειώθηκε σημαντικά η χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων, που αφορούσε κυρίως αναπνευστικές λοιμώξεις.

Στους ενήλικες έχει μειωθεί σημαντικά η συχνότητα εμφάνισης της γρίπης. Κάτι τέτοιο ενδεχομένως να οφείλεται στη συστηματική χρήση των μέσων ατομικής προστασίας, στην αποφυγή του συγχρωτισμού και στον καλό αερισμό των κλειστών χώρων.

Θα μπορούσε ακόμη να συνδέεται με τις μειωμένες επισκέψεις στα νοσοκομεία και στους γιατρούς γενικότερα.

Νέα προβλήματα υγείας

Παράλληλα με όλα τα παραπάνω, φαίνεται ότι την περίοδο της πανδημίας εμφανίστηκαν νέα προβλήματα υγείας ή αυξήθηκαν κάποια ήδη υπάρχοντα. Παρατηρούνται αυξημένα προβλήματα στο μυοσκελετικό μας σύστημα.

Πιθανώς, αυτό να είναι αποτέλεσμα του αυξημένου χρόνου που περνάμε στο σπίτι, σε συνδυασμό με την περιορισμένη σωματική άσκηση.

Συγχρόνως, σημαντικό ρόλο παίζουν οι αλλαγές του τρόπου εργασίας. Πολλοί από εμάς εργαζόμαστε περισσότερο από το σπίτι και είμαστε πολλές ώρες καθισμένοι μπροστά στον υπολογιστή. Ο ακατάλληλος φωτισμός του χώρου, η κακή στάση του σώματός μας, η πολύωρη απασχόληση χωρίς διαλείμματα είναι μερικά μόνο παραδείγματα. Οι αλλαγές στην καθημερινότητα, φαίνεται να έχουν οδηγήσει επίσης σε περισσότερα οφθαλμολογικά προβλήματα αλλά και σε διαταραχές του ύπνου.

Ακόμα, παρατηρούνται περισσότερα δερματολογικά προβλήματα. Αυτά μπορεί να αποτελούν συμπτώματα της νόσου COVID-19, ιδιαίτερα στα παιδιά, ή να είναι αποτέλεσμα της υπέρμετρης χρήσης σαπουνιών και αντισηπτικών. Συχνά τα δερματολογικά συμπτώματα συνδέονται με ψυχοσωματικά νοσήματα και με το άγχος.

Στα παιδιά, αλλά και σε αρκετούς ενήλικες, ο περιορισμός της άσκησης και ο εγκλεισμός στο σπίτι σχετίζεται και με αύξηση του σωματικού βάρους. Σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί σε παχυσαρκία, έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων.

Ψυχολογικές επιπτώσεις 

Ως αποτέλεσμα των παρατεταμένων περιορισμών και της καραντίνας συχνά αναφέρονται συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης, απόσυρσης και θυμού. Σημαντικοί παράγοντες που φαίνεται να συμβάλλουν στην εμφάνισή τους είναι ο φόβος να κολλήσουμε τον ιό και να αρρωστήσουμε, οι συνέπειες που θα έχει αυτό αλλά και ο φόβος του θανάτου.

Η οικονομική αβεβαιότητα και η αβεβαιότητα για το μέλλον παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο. Παρατηρήθηκε επιδείνωση της κατάστασης των ασθενών με διαγνωσμένα ψυχιατρικά νοσήματα. Ειδικά στην εφηβική ηλικία, η ανία, που προκύπτει από την έλλειψη καθημερινών ενδιαφερόντων και επαφής με συνομήλικους, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση ψυχολογικών προβλημάτων.

Η ψυχολογία των μικρών και των μεγάλων

Τα παιδιά μπορεί να βιώνουν άγχος και φόβο για την υγεία τους και την υγεία των αγαπημένων τους προσώπων. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η καθημερινότητά τους έχει διαφοροποιηθεί πλήρως συχνά μπορεί να οδηγεί σε συμπτώματα υπερκινητικότητας, εκνευρισμού, επιθετικότητας, θυμού και κατάθλιψης. Επιπλέον, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν ακριβώς τους λόγους για τους οποίους η καθημερινότητά τους άλλαξε τόσο πολύ.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) που μπορεί να εμφανίσουν εργαζόμενοι σε επιβαρυντικές συνθήκες εργασίας. Ιδιαίτερα στην πανδημία, μία ομάδα που πλήττεται σημαντικά από συμπτώματα άγχους είναι οι επαγγελματίες υγείας, λόγω του τεράστιου φόρτου εργασίας.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Κατά την περίοδο της πανδημίας, και στη χώρα μας, όπως και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, φαίνεται ότι μειώθηκε σημαντικά η προσέλευση των ασθενών στα νοσοκομεία.

Η νόσος που έχει μελετηθεί ιδιαίτερα είναι το οξύ στεφανιαίο επεισόδιο (οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου). Παρατηρήθηκε ότι πριν την πανδημία υπήρξαν περισσότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία μηνιαίως λόγω στεφανιαίου επεισοδίου. Επίσης, να επισημάνουμε εδώ, ότι πριν την περίοδο της πανδημίας, λιγότεροι ασθενείς με καρδιακά επεισόδια επισκέπτονταν ιδιώτες ιατρούς ή ιδιωτικές κλινικές.

Καθώς οι ασθενείς καθυστερούσαν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια, διαπιστώθηκαν σημαντικές επιπλοκές του εμφράγματος του μυοκαρδίου, όπως αρρυθμίες. Αυτή η παρατήρηση ενισχύει την υπόθεση ότι την περίοδο της πανδημίας οι ασθενείς δεν επισκέπτονται εύκολα νοσοκομεία, ακόμα και όταν αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Ως εκ τούτου καθυστερούσε η διεξαγωγή καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων.

Η ψυχολογία μας

Σχετικά με την επίδραση της πανδημίας στην ψυχική υγεία, μελέτες στη χώρα μας, έδειξαν αυξημένα ποσοστά αισθήματος δυσφορίας (distress) σε ασθενείς με ήδη υπάρχοντα χρόνια νοσήματα, κυρίως αυτοάνοσα και νοσήματα του αναπνευστικού. Συγχρόνως στους ασθενείς αυτούς, παρατηρήθηκε αύξηση και στη σωματοποίηση κάποιων συμπτωμάτων.

Πολλοί άνθρωποι έχουν περιστασιακούς πονοκεφάλους, που προκαλούνται από ψυχικό στρες, ή αισθάνονται κόπωση, ζαλάδα, πόνο στο στήθος κλπ. Στον γενικό πληθυσμό φαίνεται ότι κυριαρχούν το αίσθημα φόβου για νόσηση από COVID-19, τα συμπτώματα κατάθλιψης, καθώς και τα σοβαρά συμπτώματα άγχους. Όλα τα παραπάνω παρατηρήθηκαν πιο συχνά στις γυναίκες, καθώς και σε άτομα που αντιμετώπιζαν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες.

Αντί επιλόγου

Η πανδημία του COVID-19 μας έχει επηρεάσει όλους, σε βαθμό που και η καθημερινότητα, αλλά και η ζωή μας γενικότερα, έχουν αλλάξει. Επιπλέον, φαίνεται ότι περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν γνωστά προβλήματα υγείας, αλλά και νέα, λόγω των αλλαγών στις συνήθειες, στον νέο τρόπο ζωής και εργασίας.

Είναι σημαντικό λοιπόν, να μην αμελούμε την υγεία μας και τα προειδοποιητικά μηνύματα που ενδεχομένως μας στέλνει το σώμα μας. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, χρειάζεται να ακολουθούμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής που περιλαμβάνει υγιεινή διατροφή, συστηματική άσκηση, διακοπή ή μείωση του καπνίσματος και μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ.

Είναι επίσης, πολύ σημαντικό να μην αμελούμε τις συνιστώμενες για την κάθε ηλικιακή ομάδα προληπτικές εξετάσεις, όπως αιματολογικές, επισκέψεις σε γυναικολόγο οι γυναίκες και ουρολόγο οι άνδρες, τα άτομα άνω των 65 ετήσια επίσκεψη σε οφθαλμίατρο και ορθοπεδικό, αλλά και πιο ειδικές εξετάσεις όπως μαστογραφία, τεστ ΠΑΠ για τις γυναίκες, έλεγχος PSA για τους άνδρες κ.ά. Ακόμα, η πανδημία δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει τους προβλεπόμενους εμβολιασμούς τόσο των παιδιών, όσο και των ενηλίκων.

Τέλος, δεν ξεχνάμε να εφαρμόζουμε όλα τα μέτρα ατομικής υγιεινής και προστασίας, όπως χρήση μάσκας, διατήρηση αποστάσεων, συχνό πλύσιμο των χεριών και χρήση αντισηπτικού διαλύματος, απολύμανση επιφανειών, αποφυγή συγχρωτισμού, καλό αερισμό χώρων που κατά τη διάρκεια της πανδημίας αποτελούν μέρος της νέας μας πραγματικότητας.

* Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου προσφέρει η INTERAMERICAN στο πλαίσιο της έγκυρης ενημέρωσης σε θέματα υγείας και πρόληψης. Το κείμενο έχει μελετηθεί και υλοποιηθεί από την ομάδα Ιατρών του Ινστιτούτου Prolepsis, Ελένη Παπαδημητρίου, Αναστασία Πανταζοπούλου, Σοφία Τζιρίτα και τα μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αφροδίτη Βελουδάκη, ειδικός σε θέματα επικοινωνίας της υγείας και Κατερίνα Κανδυλιάρη, ερευνήτρια, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis.

Για τη δημιουργία του παρόντος αξιοποιήθηκαν 25 δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες.