Παρόλο που συγκρούσεις μεταξύ μονομάχων και άγριων θηρίων — όπως λιονταριών και αρκούδων — έχουν περιγραφεί σε αρχαία κείμενα και απεικονίσεις, δεν είχε εντοπιστεί μέχρι τώρα καμία πειστική ένδειξη στα ανθρώπινα λείψανα που να επιβεβαιώνει αυτές τις θανατηφόρες “παραστάσεις”.

Ο καθηγητής Τιμ Τόμπσον, ανθρωπολόγος και κύριος συγγραφέας της μελέτης στο Πανεπιστήμιο Μαινουθ της Ιρλανδίας, δήλωσε:
«Πρόκειται για την πρώτη φορά που έχουμε φυσική απόδειξη ότι μονομάχοι συμμετείχαν σε θεάματα με μεγάλα αιλουροειδή, όπως τα λιοντάρια, στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία».

Η ανακάλυψη έγινε στον αρχαιολογικό χώρο Driffield Terrace, λίγο έξω από το κέντρο του Γιορκ, όπου οι ανασκαφές ξεκίνησαν πριν από περισσότερα από 20 χρόνια και έφεραν στο φως περίπου 80 σκελετούς αποκεφαλισμένων ανδρών. Οι περισσότεροι ανήκαν σε γεροδεμένους νέους και έφεραν ενδείξεις βίαιου θανάτου, γεγονός που οδήγησε τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για νεκροταφείο μονομάχων.

Ένας από τους σκελετούς, που ανήκε σε άνδρα ηλικίας 26 έως 35 ετών, εντοπίστηκε σε έναν κοινό τάφο με δύο ακόμη άτομα, ενώ από πάνω είχαν τοποθετηθεί κόκαλα αλόγου. Ο σκελετός έφερε διάτρητα τραύματα στη λεκάνη, που αρχικά θεωρήθηκαν δαγκώματα ζώου. Χρειάστηκαν όμως χρόνια ερευνών για να επιβεβαιωθεί ότι προέρχονταν από μεγάλο σαρκοφάγο.

Οι ερευνητές, μη βρίσκοντας επαρκείς περιγραφές σε κλινικές ή εγκληματολογικές μελέτες, συνεργάστηκαν με ζωολογικούς κήπους στη Βρετανία. Παρείχαν οστά αλόγων που είχαν μασηθεί από γατόπαρδους, λιοντάρια, τίγρεις και λεοπαρδάλεις, ώστε να συγκρίνουν τα σημάδια.

Τα ίχνη στον σκελετό ταίριαζαν με εκείνα που προκαλεί το δάγκωμα λιονταριού. Ωστόσο, τα λιοντάρια συνήθως σκοτώνουν με δαγκώματα στο κεφάλι ή τον λαιμό.

«Η λεκάνη είναι ένα ασυνήθιστο σημείο. Κάποιος μπορεί να επιβιώσει από τέτοιο τραύμα, δεν είναι θανάσιμο», εξήγησε ο Τόμπσον. «Πιστεύουμε ότι το άτομο είχε ήδη ακινητοποιηθεί και ότι το ζώο το έσερνε». Ο ίδιος εκτιμά πως ο άνδρας μπορεί να είχε ήδη τραυματιστεί θανάσιμα πριν τον αρπάξει το λιοντάρι.

Οι μονομάχοι συνήθως πολεμούσαν μεταξύ τους, αλλά υπήρχε και μια ειδική κατηγορία – οι bestiarii – που μάχονταν με επικίνδυνα και εξωτικά ζώα στο πλαίσιο των αγώνων.

Ο δρ Τζον Πιρς, αρχαιολόγος από το King’s College του Λονδίνου και συν-συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE, εξηγεί ότι η Εβόρακο (το σημερινό Γιορκ) λειτουργούσε ως ρωμαϊκή πόλη και στρατιωτικό οχυρό, και ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Βρετανίας μετά το Λονδίνο.

«Ίσως πρόκειται για μονομάχους που εκπαιδεύονταν σε σχολή στο Γιορκ, συνδεδεμένη με τη ρωμαϊκή λεγεώνα που σταθμεύει εκεί, και τους έθαψαν οι συναγωνιστές τους», υποστηρίζει ο Πιρς.

Αν οι ερευνητές έχουν δίκιο, το εύρημα εγείρει νέα ερωτήματα για τις τοποθεσίες διεξαγωγής των θεαμάτων. Πιθανότατα μια αρένα κρύβεται κάτω από τη σύγχρονη πόλη του Γιορκ, όμως η πρόσβαση είναι δύσκολη. «Πολλά από τα παλιά κτήρια είναι διατηρητέα, κάτι που καθιστά τις ανασκαφές πολύπλοκες», λέει ο Τόμπσον.

Το μυστήριο όμως δεν σταματά εκεί. «Αυτό αλλάζει τη συζήτηση. Τώρα γνωρίζουμε ότι τέτοια θεάματα λάμβαναν χώρα και στις επαρχίες της αυτοκρατορίας, όμως τίθενται νέα ερωτήματα — όπως, για παράδειγμα, πώς έφτασε ένα λιοντάρι από την Αφρική στο Γιορκ;», καταλήγει ο καθηγητής.