Η σιωπηλή επίσκεψη στην έκθεση David Bowie Is
Όταν τον Μάρτιο του 2013 άνοιξε στο V&A Museum η έκθεση David Bowie Is, που έμελλε να σπάσει κάθε ρεκόρ επισκεψιμότητας, ο ίδιος ο Bowie απουσίαζε από τα επίσημα εγκαίνια. Μήνες αργότερα, όμως, σε μια επίσκεψη που σχεδόν κανείς δεν γνώριζε, ταξίδεψε στο Λονδίνο μαζί με τη σύζυγό του Ιμάν, την κόρη τους Λέξι και τη μακροχρόνια προσωπική του βοηθό Κόκο Σβαμπ.
Ξημερώματα Κυριακής, στις 7 Ιουλίου, περιηγήθηκε ιδιωτικά στην έκθεση με ξεναγό την επιμελήτρια Βικτόρια Μπρόουκς. Όπως θα έλεγε αργότερα, ο David Bowie ήταν «πολύ συγκινημένος». Περιπλανήθηκε για περίπου μιάμιση ώρα στους χώρους του μουσείου, παρατηρώντας με προσοχή τα τεκμήρια μιας ζωής απλωμένης μπροστά του: εμβληματικά κοστούμια, χειρόγραφους στίχους, φωτογραφίες, σημειώσεις και προσωπικά αντικείμενα που σημάδεψαν διαφορετικές περιόδους της διαδρομής του.
Ανάμεσα στα εκθέματα ξεχώριζε το μπλε κοστούμι που είχε φορέσει στο βίντεο του Life on Mars, καθώς και οι χειρόγραφοι στίχοι του Station to Station, αποτυπωμένοι όπως ακριβώς είχαν γραφτεί τη δεκαετία του ’70. Δίπλα όμως σε αυτά τα αναγνωρίσιμα σύμβολα της καλλιτεχνικής του κληρονομιάς, υπήρχαν και πιο ωμές, λιγότερο εξιδανικευμένες υπενθυμίσεις του παρελθόντος του: ένα κουταλάκι κοκαΐνης από την περίοδο της βαριάς εξάρτησής του στα μέσα της δεκαετίας του ’70, αλλά και ένα σύντομο, ζεστό σημείωμα από τον «δίδυμο γέννησής» του, τον Elvis Presley.
Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν ήταν τυχαίος. Ο Μπόουι και ο Πρίσλεϊ είχαν γεννηθεί την ίδια ημερομηνία, στις 8 Ιανουαρίου, γεγονός που ο Μπόουι ανέφερε συχνά με χιούμορ αλλά και έναν υπόγειο θαυμασμό για τον άνθρωπο που είχε προηγηθεί ως παγκόσμιο μουσικό είδωλο. Το σημείωμα του Πρίσλεϊ, λιτό αλλά εγκάρδιο, λειτουργούσε στην έκθεση ως μια συμβολική γέφυρα ανάμεσα σε δύο καλλιτέχνες που, παρότι ανήκαν σε διαφορετικές εποχές και κόσμους, μοιράζονταν μια κοινή ημερομηνία γέννησης και την εμπειρία της απόλυτης διασημότητας.
Όταν έφυγε, 200 άνθρωποι περίμεναν απ’ έξω για να μπουν. Κανείς δεν ήξερε ότι λίγα λεπτά πριν, ο άνθρωπος της έκθεσης είχε περπατήσει ανάμεσά τους.
Η τελευταία επιστροφή στη Βρετανία
Τα ταξίδια του Bowie στη Βρετανία εκείνα τα χρόνια ήταν σπάνια και σχολαστικά οργανωμένα, ώστε να αποφεύγεται κάθε δημοσιότητα. Γι’ αυτό και προκάλεσε εντύπωση όταν η Ιμάν αποκάλυψε σε συνέντευξή της ότι το καλοκαίρι εκείνο είχαν επισκεφθεί το Λονδίνο χωρίς να γίνουν αντιληπτοί.
«Κανείς δεν ήξερε ότι ήμασταν εκεί», είπε. «Πετάξαμε στο Λούτον, κάναμε κάθε μέρα διαφορετικά πράγματα, πήγαμε ακόμη και στο London Eye». Ο Bowie πήγε και στο Μπρίξτον, τη γειτονιά όπου μεγάλωσε. Φωτογραφήθηκε έξω από το σπίτι των παιδικών του χρόνων μαζί με την κόρη του. Η επίσκεψη έμοιαζε με σιωπηλό αποχαιρετισμό.
Πότε κατάλαβε ότι πεθαίνει;
Επισήμως, η διάγνωση για καρκίνο στο ήπαρ έγινε το καλοκαίρι του 2014, ενώ θεωρείται ότι ο Bowie έμαθε πως η ασθένεια ήταν ανίατη τον Νοέμβριο του 2015. Ωστόσο, πρόσωπα από το περιβάλλον του αφήνουν να εννοηθεί ότι γνώριζε νωρίτερα τη σοβαρότητα της κατάστασής του. Κανείς, όμως, δεν θέλει να μιλήσει ανοιχτά. Το βέβαιο είναι ότι η τελευταία του επίσκεψη στη Βρετανία είχε χαρακτήρα αποχαιρετισμού.
Δημιουργική έκρηξη πριν από το τέλος
Αναδρομικά, η περίοδος από το The Next Day (2013) έως το Blackstar (2016) μοιάζει μία από τις πιο παραγωγικές της ζωής του. Ακόμη και όταν κέρδισε το Brit Award το 2014, δεν εμφανίστηκε. Έστειλε την Κέιτ Μος ντυμένη Ζίγκι Στάρνταστ να παραλάβει το βραβείο, ενώ παρενέβη απροσδόκητα στο ζήτημα της σκωτσέζικης ανεξαρτησίας, λέγοντας: «Scotland, stay with us».
Το Lazarus και η αναμέτρηση με τον θάνατο
Το επόμενο μεγάλο στοίχημα ήταν το Lazarus, βασισμένο στο The Man Who Fell to Earth. Με τον Έντα Γουόλς, ο Bowie συνεργάστηκε για ενάμιση χρόνο σε ένα έργο που εξελίχθηκε σε υπαρξιακή εξομολόγηση.
Παρά τα προβλήματα υγείας, όσοι δούλεψαν μαζί του λένε ότι «έδειχνε μια χαρά». Το ίδιο και στις ηχογραφήσεις του Blackstar, όπου, όπως θυμάται ο Τόνι Βισκόντι, «όταν στεκόταν στο μικρόφωνο, τραγουδούσε σαν να ήταν πιο ζωντανός από ποτέ».
«Μπορούσες να δεις έναν άνθρωπο με ραγισμένη καρδιά»
Καθώς η ασθένεια προχωρούσε, ελάχιστοι γνώριζαν την αλήθεια. Όταν όμως ο Μπόουι εμφανιζόταν στις πρόβες του Lazarus, κάποιοι διέκριναν κάτι διαφορετικό. Όπως είπε ο σκηνοθέτης Ίβο βαν Χόβε, «αν ήξερες τι κοιτούσες, μπορούσες να δεις έναν άνθρωπο με ραγισμένη καρδιά – φοβισμένο για το τέλος και για την οικογένεια που θα άφηνε πίσω».
Το τελευταίο αντίο
Το Blackstar κυκλοφόρησε στις 8 Ιανουαρίου 2016. Ο Μπόουι πέθανε δύο ημέρες αργότερα. Δεν είδε ποτέ την παγκόσμια αναγνώριση του άλμπουμ του. Ίσως όμως το γνώριζε ήδη: είχε μετατρέψει τον θάνατό του σε τέχνη.
Ο Ντέιβιντ Ρόμπερτ Τζόουνς δεν υπήρχε πια. Όμως ο Ντέιβιντ Μπόουι είχε ήδη περάσει στην αιωνιότητα .Στην πραγματικότητα, ήταν κάτι πολύ περισσότερο: ένας συνειδητός, θαρραλέος και βαθιά ανθρώπινος αποχαιρετισμός. Ένα έργο τέχνης μέχρι την τελευταία του ανάσα.
