Πηγαίνοντας κόντρα στην κλισέ ελληνική μυθολογία για μια Ελλάδα, είτε του απέραντου γαλάζιου και του λευκού του Αιγαίου, είτε των ορεινών όγκων και των πετρόχτιστων σπιτιών, θα πρόσθετα μία ακόμα διάσταση. Ισως όχι τόσο αβανταδόρικη για τουριστικές μπροσούρες, όμως εξίσου σημαντική για την αποκατάσταση της εγχώριας γεωγραφικής και αισθητικής τάξης. Μιλώ για τις αμέτρητες λιμνοθάλασσες που αφθονούν σε όλη την Ελλάδα, για τους ανοιχτούς ορίζοντες και τα αλμυρά λιβάδια, για τα διαβατάρικα πουλιά και τις μεταναστευτικές εποχές που ζουν γύρω από τα «αργά» νερά και τις ακίνητες ώρες.
Μία τέτοια περίπτωση είναι και το μεγάλο και πολύ σημαντικό σύμπλεγμα από λιμνοθάλασσες της Βορειοδυτικής Πελοποννήσου. Εκεί που εκτός από τους πόθους και τα πάθη του βάλτου, συναντάς και ένα από τα πιο πρόσχαρα, τα πιο λαμπερά δάση της Ελλάδας, και γιατί όχι, ολόκληρης της Ευρώπης: το δάσος της Στροφυλιάς με τις πανέμορφες κουκουναριές του.

Το δάσος και ο περιβάλλων χώρος είναι ουσιαστικά μέρος ενός ευρύτερου οικοσυστήματος από λιμνοθάλασσες, έλη, χαμηλή βλάστηση και ατέλειωτες παραλίες που ξεκινούν από την περιοχή του Αράξου στην Βορειοδυτική Πελοπόννησο και φθάνουν έως και τις αλυκές των Λεχαινών. Για πολλούς θεωρείται μέρος της ευρύτερης διαμόρφωσης που εμφανίζεται στη Δυτική Πελοπόννησο και φθάνει χαμηλά έως τη Μεσσηνία και τις λιμνοθάλασσες όπως η Γιάλοβα. Η ιδιαιτερότητα πάντως της συγκεκριμένης περιοχής έχει να κάνει με το δάσος από κουκουναριές, το μεγαλύτερο και πιο όμορφο σε ολόκληρη την Ελλάδα, και ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Εστω και στη σημερινή του έκταση, η οποία είναι πολύ μικρότερη από ότι ήταν πριν 100 χρόνια, καθώς οι φωτιές για τη δημιουργία καλλιεργήσιμης γης στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το άφησαν κουτσουρεμένο στη σημερινή του μορφή (είναι χαρακτηριστική η φράση των ντόπιων «Καίγεται το Κουνουπέλι» όταν θέλουν να αναφερθούν σε κάποια μεγάλη φυσική καταστροφή).

Εικόνα πηγαίας ομορφιά
Η περιοχή εκτείνεται σε μήκος 22 χιλιομέτρων, με πλάτος που κυμαίνεται από 500 μέτρα έως 400 χιλιόμετρα. Μοιράζεται ανάμεσα σε δύο νομούς, της Αχαΐας και της Ηλείας και καταλαμβάνει έκταση 143.000 στρεμμάτων, εκ των οποίων το εθνικό πάρκο είναι περίπου στα 60.000 στρέμματα. Η περιοχή έχει κηρυχθεί προστατευόμενη από διάφορες συνθήκες ήδη από το 1975 και γενικά έχει μπει σε ένα εντατικό πρόγραμμα παρακολούθησης και διατήρησης του φυσικού κάλλους, αν και σε ότι αφορά το κυνήγι των μεταναστευτικών πουλιών, λίγα πράγματα έχουν γίνει (υπάρχουν μέρες που νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε εμπόλεμη ζώνη). Το έδαφος σε γενικές γραμμές είναι πεδινό και εύκολα προσβάσιμο (εκτός από τα Μαύρα Βουνά ακριβώς πάνω από τη λίμνη Πρόκοπου και έναν μικρό λόφο στο Κουνουπέλι), κάτι που τον κάνει εύκολα προσβάσιμο από τον καθένα.

Το βασικό χαρακτηριστικό του δάσους, εκτός από τις πανέμορφες κουκουναριές με τις φουντωτές κορυφές τους, είναι η ποικιλομορφία του εδάφους. Νερά γλυκά και υφάλμυρα βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία, δημιουργώντας όμορφες λιμνούλες και ποταμάκια με εντυπωσιακά χρώματα. Παράλληλα, το έδαφος είναι κυρίως αμμώδες, σχηματίζοντας μεγάλες θίνες, κάτι που προσδίδει ένα εξωτικό χρώμα σε όλο το τοπίο. Στην πίσω πλευρά του δάσους εκτείνεται η τεράστια δαντέλα της παραλίας σε μήκος πάνω από 15 χιλιόμετρα με λεπτή άμμο, η οποία εκτός από τα πρόσφατα οργανωμένα τμήματα είναι τόσο αχανής που ο καθένας μπορεί να βρει τον δικό του μικρό και απομονωμένο παράδεισο στα ζεστά νερά της περιοχής.

Το δάσος καλύπτει περίπου 22.000 στρέμματα και κινείται σε μία μάλλον στενή λωρίδα δίπλα στη θάλασσα και ανάμεσα σε έλη και παραλίμνια λιβάδια όπου υπάρχει έντονη γεωκτηνοτροφική δραστηριότητα. Ο τόπος είναι «ζωντανός» και εξελίσσεται ανάλογα με την εποχή και τις στάθμες των υδάτων στα μικρά ή μεγάλα έλη, τα κανάλια και τα λιμνάζοντα νερά που δημιουργούνται στη διάρκεια του έτους. Στο δάσος κυριαρχεί το πεύκο, όμως η αδιαμφισβήτητη star είναι η κουκουναριά, δέντρα της οποίας υπολογίζεται να φθάνουν και τα 200 χρόνια. Ο γυμνός κορμός της σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του φυλλώματος αρκετά ψηλά από το έδαφος δημιουργεί μία εικόνα πηγαίας ομορφιάς, που σίγουρα θα εντυπωσιάσει τον επισκέπτη που δεν έχει βρεθεί μπροστά σε ένα τόσο σπάνιο θέαμα από εκατοντάδες κουκουναριές να μοιάζουν με χαριτωμένες δεσποινίδες που βγαίνουν στον απογευματινό τους περίπατο.
Και όλα αυτά μέσα σε μία μεθυστική ατμόσφαιρα από τις μυρωδιές, ιδίως τώρα την άνοιξη, από δέντρα και φυτά που ξυπνούν από τον χειμώνα, όπως το φασκόμηλο, η μυρτιά ή το θυμάρι που αναπτύσσονται και αυτά κάτω από την κομψή σκιά των κουκουναριών.

Αυτό που κάνει το δάσος της Στροφυλιάς τόσο ξεχωριστό είναι ότι ακόμα και για όσους ζουν κοντά σε λίμνες και υγροβιότοπους σε όλη την Ελλάδα, είναι κάτι μοναδικό. Μία αισθητική υπέρβαση που ξεπηδά από το πουθενά και χάνεται αθόρυβα χωρίς να έχει αντίστοιχο στη χώρα μας. Ενα δάσος γεμάτο χάρη και εκλέπτυνση, ένας τόπος που διαρκώς αλλάζει, που η κίνηση του νερού, το φτερούγισμα της άμμου και το πέρασμα του χρόνου κάνουν κάθε φορά που θα το επισκεφτείς μία διαφορετική όσο και αξέχαστη εμπειρία. Και θα σου μάθει ότι εκτός από τα βουνά της Πίνδου και τις ξερολιθιές του Αιγαίου, υπάρχει και η Ελλάδα των λιμνών της. Και θα ήταν μέγα λάθος να την αγνοήσεις.

Tips
• Το δάσος της Στροφυλιάς απέχει περίπου 250 χλμ. από την Αθήνα και γύρω στα 45 από την Πάτρα. Για να φθάσετε εκεί ακολουθείτε τον δρόμο προς τον Αραξο ή από το χωριό Νέα Μανωλάδα.
• Το δάσος προσφέρεται για βόλτες με τα πόδια ή με ποδήλατο. Σχετικά πρόσφατες παρεμβάσεις από τον φορέα διαχείρισης «Υγρότοποι Κοτυχίου-Στροφυλιάς και Κυπαρισσιακού Κόλπου» έχουν δημιουργήσει οκτώ πεζοπορικές διαδρομές και 4 αντίστοιχες για ποδήλατο, με καλή σήμανση. Εκτός από τον κεντρικό ασφάλτινο δρόμο που διασχίζει το δάσος, υπάρχουν μικροί χωματόδρομοι που μπορούν να σας οδηγήσουν πιο βαθιά σε αυτό σε μικρές περιπέτειες ανακάλυψης. Φροντίστε πάντα να έχετε μαζί σας ικανές ποσότητες από ένα καλό αντικουνουπικό -τα έντομα εκεί δεν αστειεύονται. Ιδίως το καλοκαίρι και νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Η περιοχή προσφέρεται και για αναρρίχηση στα βράχια που βρίσκονται πάνω από τη λίμνη, όπου υπάρχει αναρριχητικό πεδίο.
• Περπατήστε! Αλλιώς κάνετε λελογισμένη χρήση του αυτοκινήτου μέσα και περιμετρικά του δάσους. Οι δρόμοι μπορεί να δείχνουν βατοί, όμως ένας αναπάντεχος βάλτος ή η παχιά άμμος παραμονεύουν για να σας μπλέξουν σε περιπέτειες. Η τετρακίνηση δεν είναι πανάκεια. Και πάντως αποφύγετε την ενοχλητική συνήθεια των Ελλήνων να πηγαίνουν μέχρι την άκρη του κύματος με το 4×4, καταπατώντας κάθε λογική και καταστρέφοντας πολύτιμα στοιχεία της φύσης, από μικρά δέντρα και τα κρινάκια της άμμου έως κάποια φωλιά θαλάσσιας χελώνας.
• Η διαδρομή σε όλο το μήκος του δάσους, από την Καλόγρια έως το Κοτύχι γίνεται μέσα από δαιδαλώδεις διαδρομές, κατά κύριο λόγο χωμάτινες. Αν έχετε όρεξη για περιπέτεια ξεκινήστε νωρίς και οπλιστείτε με υπομονή. Αν πάντως θέλετε να τα δείτε όλα χωρίς κόπο, μπορείτε να χρησιμοποιείτε την Εθνική οδό, τύπου «μπες-βγες» και να φθάνετε από πιο εύκολα σημεία πρόσβασης. Για το Κοτύχι θα πρέπει να στρίψετε από το χωριό Αρετή. Εκεί θα βρείτε μικρό πρόχειρο «οικισμό» από τους ψαράδες που δραστηριοποιούνται στη λιμνοθάλασσα, στην οποία εκτρέφονται μεταξύ άλλων τσιπούρες και κέφαλοι.
• Η καλύτερη εποχή για επίσκεψη είναι την άνοιξη, όπου οι κουκουναριές βγάζουν τα νέα τους βλαστάρια και έχουν ένα καταπράσινο ζωντανό χρώμα. Το καλοκαίρι πάντως είναι μία ιδανική βόλτα και προσφιλής προορισμός για διακοπές, καθώς μπορεί να συνδυαστεί η περιπλάνηση στο δάσος με μπάνιο στην ατέλειωτη παραλία που ξεκινά από την Καλόγρια και φθάνει μέχρι το Κουνουπέλι και ακόμα πιο κάτω. Για όσους θέλουν κάτι πιο ήσυχο υπάρχει η παραλία στο Γιανισκάρι, που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα προς την κατεύθυνση του ακρωτηρίου του Αράξου.

• Στον υγροβιότοπο σταθμεύουν μεταναστευτικά πουλιά, οπότε αποτελεί πόλο έλξης για όσους ασκούνται στην παρατήρησή τους. Τα περισσότερα βέβαια θα τα συναντήσετε -την κατάλληλη εποχή- στη λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου, που βρίσκεται στη νότια άκρη του δάσους (ή ότι έχει απομείνει σε αυτή την πλευρά μετά από φωτιές δεκαετιών). Αν είστε τυχεροί μπορεί να συναντήσετε κάποια μεγάλη ομάδα από φλαμίγκος που ξεχειμωνιάζει εκεί.
• Στα αξιοθέατα της περιοχής ξεχωρίζει το Τείχος Δυμαίων (ή κάστρο της Καλόγριας όπως είναι πιο γνωστό). Πρόκειται για τα υπολείμματα μιας πόλης της μυκηναϊκής εποχής (περίπου του 1.300 π.Χ.) που αναβίωσε στο Μεσαίωνα, με τείχη που χτίστηκαν τον 13ο αιώνα. Η οχύρωση πέρασε από πολλούς κατακτητές και χρησιμοποιήθηκε και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολύ προσεγμένες προσπάθειες για τη διευθέτηση του χώρου και την εύκολη πρόσβαση των επισκεπτών. Βεβαιωθείτε για τις ώρες που είναι ανοιχτή και απολαύστε την πανοραμική θέα σε ολόκληρη την περιοχή από υψόμετρο που φθάνει τα 200 μέτρα.
• Για φαγητό και διανυκτέρευση, υπάρχουν πολλά και αξιοπρεπή ξενοδοχεία, καταλύματα και κάμπινγκ (θυμηθείτε τα κουνούπια!), τα οποία λειτουργούν μόνο την καλοκαιρινή περίοδο στην ευρύτερη περιοχή της Καλόγριας, η οποία έχει γνωρίσει τελευταία και μεγάλη ανάπτυξη χάρη και στη λειτουργία του αεροδρομίου του Αράξου και για πολιτικές πτήσεις.
• Τέλος, τα αυτονόητα: Δεν αφήνουμε σκουπίδια στο δάσος (αν και η εικόνα, ιδίως μετά από «εορταστικά» τριήμερα, είναι απογοητευτική). Δεν χρησιμοποιούμε φωτιά, τα δάση αυτά λαμπαδιάζουν με το παραμικρό. Πάρτε μαζί σας μόνο φωτογραφίες και αφήστε τη χλωρίδα και την πανίδα στον φυσικό της χώρο. Αν κινείστε με αυτοκίνητο προσέξτε τα μικρά ζώα (χελώνες κ.ά.) ή τα νεαρά δένδρα που μόλις ξεκινούν να αναπτύσσονται. Διαβάστε, συζητείστε με τους υπεύθυνους του κέντρου πληροφόρησης και ενημερωθείτε για το πόσο πολύτιμο είναι το οικοσύστημα. Και αφήστε το να σας «μιλήσει», δεν θα χάσετε!