Ο ετήσιος κύκλος των εποχών – χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο – συχνά θεωρείται δεδομένος. Ωστόσο, μελέτη που χρησιμοποιεί μια νέα μέθοδο παρατήρησης των εποχιακών κύκλων ανάπτυξης από δορυφόρους, δείχνει ότι αυτή η αντίληψη είναι υπερβολικά απλοϊκή.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature ανατρέπει την παραδοσιακή εικόνα των εποχών. Με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων και νέων μεθόδων παρακολούθησης των εποχικών κύκλων της βλάστησης, οι επιστήμονες παρουσίασαν για πρώτη φορά έναν λεπτομερή «χάρτη» της εποχικότητας των χερσαίων οικοσυστημάτων του πλανήτη.
Η έρευνα αποκαλύπτει ότι σε πολλές περιοχές της Γης οι εποχικοί κύκλοι δεν είναι συγχρονισμένοι, ακόμη και μεταξύ τοποθεσιών που βρίσκονται πολύ κοντά. Αυτές οι διαφορές, όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, μπορεί να έχουν σημαντικές οικολογικές, εξελικτικές αλλά και οικονομικές συνέπειες, αναφέρει το Science Alert.
Οι εποχές από το διάστημα
Οι εποχές καθορίζουν τον ρυθμό της ζωής. Από τα φυτά έως τον άνθρωπο, οι ζωντανοί οργανισμοί προσαρμόζουν τον ετήσιο κύκλο τους ώστε να εκμεταλλευτούν τις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η μελέτη αυτού του φαινομένου, γνωστή ως φαινολογία, σήμερα μπορεί να πραγματοποιηθεί και από το διάστημα.
Αρχεία δεκαετιών από δορυφορικές εικόνες επιτρέπουν στους επιστήμονες να χαρτογραφήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τους κύκλους ανάπτυξης της βλάστησης. Οι παραδοσιακές μέθοδοι, που βασίζονται στην υπόθεση ξεκάθαρων εποχών, αποδίδουν καλά στις εύκρατες και βόρειες περιοχές με έντονους χειμώνες. Ωστόσο, αποδεικνύονται περιορισμένες στους τροπικούς και σε άνυδρα κλίματα, όπου οι κύκλοι ανάπτυξης δεν ακολουθούν πάντα σαφή εποχικά όρια.
Απρόσμενα μοτίβα
Αναλύοντας δορυφορικά δεδομένα 20 ετών, οι ερευνητές κατέγραψαν ακριβέστερα τους κύκλους ανάπτυξης σε παγκόσμια κλίμακα. Εκτός από τα αναμενόμενα μοτίβα – όπως η καθυστέρηση της άνοιξης στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη και υψόμετρα – εντόπισαν και απρόσμενες διαφοροποιήσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πέντε περιοχές με μεσογειακό κλίμα, όπου χειμώνες είναι ήπιοι και υγροί και τα καλοκαίρια ζεστά και ξηρά: Καλιφόρνια, Χιλή, Νότια Αφρική, Νότια Αυστραλία και Μεσόγειος. Εκεί, οι κύκλοι ανάπτυξης των δασών τείνουν να κορυφώνονται περίπου δύο μήνες αργότερα σε σχέση με άλλα οικοσυστήματα, ενώ διαφοροποιούνται έντονα από τα γειτονικά ξηροθερμικά περιβάλλοντα.
Hotspots ασυγχρονίας των εποχών
Η μελέτη δείχνει ότι οι μεσογειακές περιοχές και τα παρακείμενα ξηρά οικοσυστήματα αποτελούν hotspots ασυγχρονίας των εποχών. Για παράδειγμα, το Φοίνιξ και το Τούσον στην Αριζόνα των ΗΠΑ – πόλεις που απέχουν μόλις 160 χιλιόμετρα – εμφανίζουν εντελώς διαφορετικούς εποχικούς κύκλους λόγω διαφορών στις βροχοπτώσεις.
Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται σε τροπικά βουνά, όπου η τοπογραφία επηρεάζει τη ροή του αέρα και τις τοπικές βροχοπτώσεις, δημιουργώντας περίπλοκα μοτίβα ασυγχρονίας. Σε αυτές τις περιοχές, που είναι και παγκόσμια hotspots βιοποικιλότητας, η ασυγχρονία των εποχών μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα πόρων και, κατά συνέπεια, στους αναπαραγωγικούς κύκλους των ειδών. Όταν οι πληθυσμοί δεν αναπαράγονται ταυτόχρονα, περιορίζονται οι πιθανότητες διασταύρωσης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε γενετική διαφοροποίηση και ενδεχομένως σε δημιουργία νέων ειδών.
Επιπτώσεις στην επιστήμη και την οικονομία
Η χαρτογράφηση των εποχικών μοτίβων δεν αφορά μόνο τη βιολογία της εξέλιξης. Έχει άμεση σχέση με την κατανόηση της οικολογίας των μεταναστεύσεων των ζώων, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά και με την αγροτική παραγωγή. Ενδεικτικά, οι διαφορές στον κύκλο ανθοφορίας προβλέπουν ακόμη και τη γεωγραφία της συγκομιδής καφέ στην Κολομβία, όπου φυτείες που χωρίζονται από μια μόνο οροσειρά μπορεί να βρίσκονται σε εντελώς διαφορετική φάση ανάπτυξης.
Με λίγα λόγια, η εποχικότητα της Γης είναι πολύ πιο περίπλοκη απ’ όσο θεωρούνταν έως τώρα – και η κατανόησή της αποδεικνύεται κρίσιμη για το μέλλον της επιστήμης, της οικολογίας και της παγκόσμιας οικονομίας.
