Από σήμερα Δευτέρα 17 Μαΐου επαναλειτουργούν για το κοινό οι εκθέσεις του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης: 

Οι Χασάπηδες και οι Κριοφόροι (φωτο) του Κοσμά Ξενάκη επιστρέφουν και πάλι στο Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ (Βίλα Καπαντζή – Βασιλίσσης Όλγας 108) στη Θεσσαλονίκη.

Ο Κοσμάς Ξενάκης (1925–1984) υπήρξε ένας από τους πιο καινοτόμους και συγχρόνως από τους πιο ερμητικούς Έλληνες καλλιτέχνες της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, δημιουργός που κινήθηκε με εντυπωσιακή συνέπεια και απαράμιλλη ποιότητα σε ένα ευρύ φάσμα εκφραστικών περιοχών, πειραματιζόμενος με τη μορφή, τα υλικά, την ίδια την έννοια του καλλιτεχνικού έργου. Υπήρξε ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος, δημιουργός σύνθετων δράσεων/χάπενινγκ και βέβαια αρχιτέκτονας, που δεν δίστασε να αναμετρηθεί με τη μνημειακή κλίμακα και τη δημιουργία έργων που παρενέβαιναν στο τοπίο.

Ο Κοσμάς Ξενάκης ξεκίνησε να δουλεύει το θέμα των νεαρών χασάπηδων περί τα μέσα της δεκαετίας του 1940. Ήταν η εποχή που, μαζί με τους Ροζίτα Σώκου, Νίκο Γεωργιάδη και μερικούς ακόμη νέους, σπούδαζε κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη, στη βραχύβια ιδιωτική σχολή ζωγραφικής που είχε ιδρύσει ο τελευταίος εκείνη την περίοδο. Ο Ξενάκης δεν ενδιαφερόταν τότε αποκλειστικά για το θέμα του χασάπη. Επηρεασμένος από τον Τσαρούχη και τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο, αρεσκόταν να απεικονίζει σκηνές της καθημερινής αστικής ζωής: ποδοσφαιριστές, μανάβηδες, λουόμενους και, φυσικά, χασάπηδες.

Σταδιακά, η μορφή του χασάπη, τόσο στην καθημερινότητά του (μέσα στο χασάπικο κόβοντας κρέας ή έξω από αυτό σφάζοντας) όσο και σε μια εξιδανικευμένη απεικόνιση (που παραπέμπει στους μοσχοφόρους της αρχαιότητας), γίνεται βασικό θέμα στην τέχνη του Ξενάκη. Ένα Χασάπικο συγκαταλεγόταν μεταξύ των έργων που εξέθεσε στο Ζάππειο το 1949, στην πρώτη έκθεση της ομάδας «Αρμός», ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1952, στη δεύτερη έκθεση του «Αρμού», τα έργα αυτής της θεματολογίας ήταν εφτά. Ενταγμένα στο πνεύμα της «ελληνικότητας» που κυριαρχούσε στα πρώτα χρόνια της μετεμφυλιακής περιόδου, τα έργα της συγκεκριμένης ενότητας μαρτυρούν επιδράσεις από τον Τσαρούχη, τον Διαμαντόπουλο, αλλά και τον Henri Matisse.

Το 1954 ο Ξενάκης θα μεταβεί στο Παρίσι, προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική. Εκεί θα έρθει σε ουσιαστική και γόνιμη επαφή με τη γαλλική τέχνη και ειδικά με το έργο του Picasso. Μάλιστα με τον καιρό θα εγκαταλείψει όλα εκείνα τα θέματα που τον απασχόλησαν τα χρόνια 1944-1954 – όλα εκτός από δύο: τους χασάπηδες και τους λουόμενους, που θα αποτελέσουν τα μοναδικά ίσως θέματα που δούλεψε κατά την παραμονή του στη Γαλλία (1954-1957). Ειδικά το θέμα των χασάπηδων τον απασχόλησε έντονα, σε μεγάλες συνθέσεις από χαρτόνια, χάρντμπορντ και χαρτιά εφημερίδας. Σχηματοποιώντας ολοένα και περισσότερο τη μορφή του χασάπη, που χάνει πια κάθε ηθογραφικό χαρακτήρα, δίνει συνθέσεις ρυθμικές, αφαιρετικές, που παραπέμπουν στη γεωμετρική τέχνη του 9ου π.Χ. αιώνα.

Τα έργα αυτά ο Ξενάκης τα παρουσίασε ως ενότητα για πρώτη φορά στην πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα, που φιλοξενήθηκε στην αίθουσα Πέην τον Απρίλιο του 1957. Έκτοτε, ο ζωγράφος στράφηκε προς την αφηρημένη τέχνη. Ορισμένους πίνακες με χασάπηδες τους εξέθεσε ξανά μετά από πολλά χρόνια, στην ατομική του έκθεση στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη, τον Οκτώβριο του 1976, στο πλαίσιο μιας αναδρομικής παρουσίασης της εργασίας του.

Η έκθεση, που είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στο θέμα των χασάπηδων, όπως το επεξεργάστηκε ο Κοσμάς Ξενάκης σε ολόκληρη την περίοδο από το 1945 έως περίπου το 1960, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μέγαρο Εϋνάρδου τον Δεκέμβριο του 2019 (σχεδόν πέντε χρόνια πριν, το 2015, είχε πραγματοποιηθεί μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη). Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι να διαφανεί η πορεία από την αναπαράσταση στην αφαίρεση, από την «ελληνικότητα» στη σύνδεση με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία, με όχημα την εμμονική σχεδόν επιστροφή του Ξενάκη στη μορφή του χασάπη και του ζώου.

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περισσότεροι από εξήντα πίνακες ζωγραφικής και περίπου ογδόντα σχέδια με θέμα τον χασάπη, από τις πρώτες προσπάθειες του καλλιτέχνη έως και τα σχεδόν αφηρημένα έργα της παρισινής περιόδου.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο διευθυντής του ΜΙΕΤ, Διονύσης Καψάλης.

Με την ευκαιρία της έκθεσης αυτής κυκλοφόρησε η έκδοση Κοσμάς Ξενάκης. Χασάπηδες και Κριοφόροι, μια πλούσια εικονογραφημένη, εκτενής μελέτη του Ευγένιου Δ. Ματθιόπουλου, καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Παράλληλα, κυκλοφορεί ο μεγάλος τόμος-αφιέρωμα στο έργο του Ξενάκη που εκδόθηκε από το ΜΙΕΤ με αφορμή την αναδρομική του 2015 στο Μουσείο Μπενάκη.

Στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ

Βίλα Καπαντζή – Βασιλίσσης Όλγας 108

Διάρκεια έκθεσης: έως 18 Σεπτεμβρίου 2021

Ωράριο έκθεσης:

Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη & Παρασκευή: 10:00-18:00

Πέμπτη και Σάββατο: 13:00-21:00 (Κυριακή κλειστά

Για λουλούδια θα μιλάμε τώρα;

στο Βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ, Τσιμισκή 11, Θεσσαλονίκη

Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα που δημιουργήθηκαν με αφορμή  τα λουλούδια, από καλλιτέχνες που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές, προέρχονται από διαφορετικούς τόπους και χρησιμοποιούν διαφορετικά εικαστικά μέσα. Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Caroline Luigi, Βασίλης Ζωγράφος, Ελένη Θεοφυλάκτου, Κωνσταντίνος Λαδιανός, Τέτα Μακρή, Γιώργος Μπουδαλής, Μαρία Μπουρίκα, Μαρία Ξυνοπούλου, Φένια Παγώνη, Νίκος Παπαδόπουλος, Γιούλα και Όλγα Παπαδοπούλου, Νίκος Ποδιάς, Νίκος Τριανταφύλλου.

Επιμέλεια έκθεσης: Γιώργος Μπουδαλής

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

«Ο πρωτόγονος άνθρωπος, δίνοντας λουλούδια στην αγαπημένη του, έκανε μια συμβολική κίνηση και πέρασε στη σφαίρα της τέχνης. Οι άνθρωποι έχουν λατρέψει τον κρίνο, έχουν διαλογιστεί με τον λωτό, έχουν πολεμήσει με το ρόδο και το χρυσάνθεμο. Η υπερβολική και αναίτια σπατάλη λουλουδιών στις δυτικές κοινωνίες προσφέρει το πιο μελαγχολικό θέαμα στο τέλος της γιορτής, μαραμένα και πεταμένα δίπλα στα σκουπίδια. Τα αγριολούλουδα γίνονται όλο και πιο σπάνια, μας εγκαταλείπουν γι’ αυτή μας τη σκληρότητα, περιμένοντας να γίνει πιο ανθρώπινος ο άνθρωπος». Αυτά, λέει, σε ελεύθερη μεταφορά, ο Οκάκουρα Κακούζο σχετικά με τα άνθη, στο Βιβλίο τού τσαγιού, που κυκλοφόρησε στην Ευρώπη στις αρχές του εικοστού αιώνα.

Στη βιολογία, τα λουλούδια είναι τα αναπαραγωγικά μέρη των εξελικτικά ανώτερων φυτών· αυτά, που θα δώσουν τους καρπούς και τους σπόρους, εξασφαλίζοντας τη συνέχεια του είδους. Τα λουλούδια –και ευρύτερα το φυτικό βασίλειο– υπήρξαν πάντοτε θέμα προσφιλές στους καλλιτέχνες. Από τον διάκοσμο στο διάδημα της “βασίλισσας” Puabi και τα κρίνα, στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης, μέχρι τους μεσαιωνικούς περίκλειστους κήπους, τις ταπετσαρίες των τοίχων, τα χαλιά, τα υφάσματα των ρούχων, τα έργα του Boticelli, των Εμπρεσιονιστών, των Προραφαηλιτών, του Van Gogh, του Matisse, της Georgia O’ Keeffe, του Koons, τα άνθη είναι παρόντα. Συμβολίζοντας τη γιορτή, τη συγγνώμη, τον αποχωρισμό, το εφήμερο, τον έρωτα, το πένθος, τη μνήμη και την ομορφιά –για την οποία αισθανόμαστε μια εγγενή συγκίνηση– τα λουλούδια καλύπτουν όλη την κλίμακα των συναισθημάτων. Δεν σταμάτησαν ποτέ να ελκύουν τους καλλιτέχνες και που τα απέδωσαν τόσο με σύγχρονα όσο και με διαχρονικά εικαστικά εργαλεία: σχέδιο, ζωγραφική, φωτογραφία, video, ψηφιακά μέσα κλπ.

Το θέμα παραμένει το ίδιο –όπως και ένα σωρό άλλα–, προσεγγίζεται όμως από τον καλλιτέχνη και εισπράττεται από τον φιλότεχνο, με διαφορετικό τρόπο σε κάθε εποχή. Δεν αλλάζουν τα λουλούδια, μάλλον το βλέμμα μας αλλάζει.

Γιώργος Μπουδαλής – Τέτα Μακρή

INFO – έκθεσης «Για λουλούδια θα μιλάμε τώρα;»

Διάρκεια

17 Μαΐου – 18 Σεπτεμβρίου 2021

Ωράριο λειτουργίας

Δευτέρα, Τετάρτη 10:00-15:30

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 10:00-20:00

Σάββατο 10:00-16:00

Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2310 288.036

www.miet.gr

bookstore-thessaloniki@miet.gr

http://www.miettsimiski11.blogspot.com

Στους χώρους έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας για εργαζόμενους και επισκέπτες, σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Υγείας.

Η χρήση μάσκας κατά την επίσκεψη είναι υποχρεωτική.