ΆΡΘΡΟ ΤΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΕΦΟΥ
“Γιατί «χρειάζεται» ειδική διάταξη για Γυναικοκτονίες”
Η γυναικοκτονία είναι η πλέον ακραία μορφή έμφυλης και σεξιστικής βίας.
Μιλώντας για τιςγυναικοκτονίεςαναφερόμαστε σε εγκλήματα που στηρίζονται στις βαθιά εμπεδωμένες κοινωνικές αντιλήψεις και τα έμφυλα στερεότυπα.Σύμφωνα με τα παραπάνω οι γυναίκες είναι κατώτερες , υποτελείς στην ανδρική εξουσίακαι δύναται να «τιμωρηθούν», «ελεγχθούν» και «συμμορφωθούν» μέσω της έμφυλης βίας. Η γυναικοκτονίαπαλαιότερα και για πολλά χρόνια συγκαλύπτονταν πίσω από εγκλήματα «τιμής» και πιο πρόσφατα με τον περίφημο όρο «έγκλημα πάθους».
Τα τελευταία χρόνια οι σχετικές έρευνες όσο και οι υπεύθυνες κρατικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο, καταγράφουν συνεχόμενα επεισόδια «γυναικοκτονίας».Οι δράστες είναι είτε ο σύζυγος είτε ο ερωτικός σύντροφος του θύματος. Οι θύτες θεωρούν ότι αξίζει στα θύματα η ποινή του θανάτου, διότι «παραβίασαν» τον πατροπαράδοτο κανόνα της θηλυκής υποτέλειας στην ανδρική εξουσία.
Όλες οι γυναίκες μπορούν να υποστούν έμφυλη βία, ανεξάρτητα από την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την κοινωνική τάξη και την εθνικότητά τους. Ωστόσο, οι πιο ευάλωτες γυναίκες είναι οι άνεργες, οι επισφαλώς εργαζόμενες, οι φτωχές και οι μετανάστριες.
Το φαινόμενο ξεκινά από την πατριαρχία, όπου οι άνδρες θεωρούν ότι είναι δικαίωμά τους να εκδηλώνουν ακραίες συμπεριφορές βίας σε βάρος των συζύγων ή συντρόφων τους, διότι εκείνες – κατά την άποψή τους- παραβιάζουν τον κοινωνικά προκαθορισμένο ρόλο τους.
Ηέμφυλη βία στρέφεται και εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων (ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανςκτλ), η οποία χρησιμοποιείται ως τιμωρία απέναντι σε όσους «αψηφούν» τις νόρμες του κοινωνικού φύλου.
Η αποκαρδιωτική εικόνα που αντικρύσαμε με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από την παρούσα κυβέρνηση, αναδεικνύει το μεγάλο πρόβλημα της απαξίωσης του γυναικείου φύλου και της δομικήςέμφυλης ανισότητας. Ενδεικτικό της κυρίαρχης αντίληψης που επικρατεί στην Ελλάδα και συντηρείται ως κόρην οφθαλμού από τοκυβερνόν κόμμα είναι η συντριπτική συμμετοχή του ανδρικού φύλου σε καίρια σημεία και θέσεις και η εξοργιστικά ισχνή συμμετοχή του γυναικείου φύλου.
Η Πολιτεία θα πρέπει πρωτίστως και άμεσα να βρει λύσεις για την ουσιαστικήισότητα των φύλων, με έμφαση στην πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, στην ενίσχυση των μηχανισμών προστασίας, στην ενδυνάμωση των θυμάτων και στην νομική αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία.
Θα πρέπει να γίνουν τα απαραίτητα βήματα προκειμένου να συμπεριληφθεί στα σχολεία διδακτικό υλικό πάνω σε θέματα, όπως η ουσιαστική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι μη στερεότυποι ρόλοι των δυο φύλων, ο αμοιβαίος σεβασμός και η μη βίαιη επίλυση των συγκρούσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Τέλος, είναι επιβεβλημένη η αξιολόγηση και αναδιάρθρωση θεσμικών μέτρων για την ισόρροπη συμμετοχή γυναικών στα επαγγέλματα, στα κέντρα λήψης πολιτικών αποφάσεων και στις δομές πολιτικής εξουσίας.
Καμία γυναικά δεν είναι μόνη. Κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να είναι μόνος.
Μαρία Ηλία Στέφου
Δικηγόρος
ΆΡΘΡΟ ΤΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΝΙΚΟΥ ΑΦΑΛΩΝΙΑΤΗ
“Πρόκειται για εγκλήματα που τελούνται στη βάση έμφυλων διακρίσεων”
Οι δολοφονίες γυναικών και η κακοποίηση των γυναικών από τους συντρόφους τους είναι πλέον καθημερινά στο προσκήνιο στη χώρα μας. Η έμφυλη βία και οι γυναικοκτονίες είναι φαινόμενα παγκόσμια και διαχρονικά και, ευτυχώς, αρκετές χώρες έχουν πλέον λάβει ειδικά μέτρα για την πρόληψη, την ευαισθητοποίηση, την εκπαίδευση, την ενημέρωση, την καταγραφή και την τήρηση στατιστικών που αφορούν τις γυναικοκτονίες.
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση της ΝΔ θεωρεί ότι δεν υπάρχει κάποια πολιτική και νομική αναγκαιότητα για την τυποποίηση της γυναικοκτονίας, ως ιδιαίτερου και διακριτού εγκλήματος. Υποθέτω ότι η κυβέρνηση ταυτίζεται με το επιχείρημα ότι η γυναικοκτονία δεν είναι κάτι παραπάνω από μία ανθρωποκτονία, η οποία τιμωρείται με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης και θεωρεί ότι δεν υπάρχει καμία κοινωνικοπολιτική και εγκληματολογική αναγκαιότητα για την ένταξη ενός νέου όρου, αφού η ζωή των γυναικών, όπως και όλων των υπολοίπων, προστατεύεται ήδη με τη μεγαλύτερη των ποινών.
Ωστόσο ο όρος γυναικοκτονία δεν εννοεί ότι η γυναίκα είναι κάτι διαφορετικό από τον άνθρωπο. Αναφέρεται στο αξιακό, ιδεολογικό και ψυχολογικό υπόβαθρο της ανθρωποκτονίας και στην αντίληψη ότι η γυναίκα είναι «κατώτερο ον» και «κτήμα» κάποιου άνδρα. Πρόκειται δηλαδή για ένα έγκλημα με διττή ταυτότητα και αποτελεί μία πράξη βίας πληθυντικού αριθμού. Η μια όψη του είναι η εκδήλωση μιας ακραία βίαιης εγκληματικής συμπεριφοράς με τη αφαίρεση της ζωής ενός ανθρώπου. Η άλλη όψη εντοπίζεται στο ότι το έγκλημα διαπράχθηκε λόγω εκείνης της βίας που ονομάζεται έμφυλη ή σεξιστική βία, δηλαδή, πρόκειται για το γεγονός της δολοφονίας γυναικών εξαιτίας του φύλου τους, εξαιτίας του ότι είναι γυναίκες.
Επομένως η γυναικοκτονία δεν ταυτίζεται απολύτως με την ανθρωποκτονία του άρθρου 299 του Ποινικού Κώδικα, αφού το κίνητρο του δράστη, το οποίο είναι αναπόσπαστο στοιχείο της επιμέτρησης της ποινής, συνίσταται σε κάτι επιπλέον, που πρέπει με την εισαγωγή συναφούς διάταξης να αποκαλυφθεί και να οδηγήσει σε επιβάρυνσή της. Ειδικά δε στις περιπτώσεις που η ποινή αυτή μειώνεται λόγω των ελαφρυντικών περιστάσεων που αναγνωρίζονται από το δικαστήριο.
Για τον ίδιο ακριβώς λόγο άλλωστε, ο Ποινικός μας Κώδικας, στις περιπτώσεις εγκλημάτων που έχουν ως θύματα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας ή ανθρώπους με διαφορετικό «χρώμα» ή θρησκεία, σοφά έχει προβλέψει στο άρθρο 82Α μια διακεκριμένη μορφή για οποιοδήποτε έγκλημα φέρει ρατσιστικά χαρακτηριστικά.
Επομένως, υπάρχει αποχρών λόγος για την ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας, για τη θέσπιση μιας νέας διάταξης για τη γυναικοκτονία, διότι η διάταξη του άρθρου 299 δεν καλύπτει από μόνη της με επάρκεια την κοινωνική διάσταση αυτού του θέματος, το να θεσπίζεται, δηλαδή, ποινή που θα αφορά την αφαίρεση ζωής λόγω τέτοιων σεξιστικών κινήτρων και χαρακτηριστικών.
Τη διάταξη αυτή, έφερε με τη μορφή τροπολογίας, δυο φορές μάλιστα, η ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ προς ψήφιση στο Κοινοβούλιο, αλλά η κυβέρνηση την απέρριψε παραπέμποντας αορίστως σε μια νομοπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία θα εξετάσει το θέμα.
Πέρα όμως από τις πρακτικές συνέπειες ενός τέτοιου μέτρου, αναμφισβήτητα η εισαγωγή επιβαρυντικής περίστασης υποδηλώνει την αναγνώριση του φαινομένου από την Ελληνική Πολιτεία και αποκτά και συμβολικό χαρακτήρα, αναδεικνύοντας την κοινωνική και έμφυλη διάσταση του εγκλήματος.
Δε νομίζω κάποιος να είναι τόσο αφελής όσο να πιστεύει ότι η τυποποίηση της γυναικοκτονίας ως ιδιαίτερου και διακριτού εγκλήματος θα λύσει το πρόβλημα. Είναι σίγουρο όμως ότι θα συνεισφέρει στην ορατότητα του προβλήματος και συνακόλουθα στην ανάγκη για την ανάληψη δράσεων και πρωτοβουλιών για την προληπτική αντιμετώπισή του, καθώς θα ρίξει φως σε μια σκοτεινή μέχρι σήμερα όψη κάποιων ανθρωποκτονιών και θα αναδείξει ότι πρόκειται για εγκλήματα που τελούνται στη βάση έμφυλων διακρίσεων και άνισων σχέσεων εξουσίας, στοιχεία που δεν μπορεί να καλύψει ο Ποινικός Κώδικας σήμερα.
