Για πρώτη φορά ο Μινωικός Πολιτισμός θα κάνει την εμφάνισή του στις αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Τα ευρήματα από το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, ένα από τα διασημότερα και πλουσιότερα της αρχαιότητας, θα «συναντηθούν» ξανά και θα επανασυστηθούν στο κοινό ως ενιαίο σύνολο. Οι τοιχογραφίες από την Τίρυνθα θα έχουν νέα όψη καθώς θα συμπληρωθούν με τμήματά τους που εντοπίστηκαν και επανατοποθετήθηκαν στο αρχικό παζλ.

Είναι μερικές μόνο από τις αλλαγές με τις οποίες αναμένεται να υποδέχεται τους επισκέπτες το μεγαλύτερο και σημαντικότερο αρχαιολογικό μουσείο της χώρας και ένα από τα σημαντικότερα παγκοσμίως, όταν θα ολοκληρωθούν οι εργασίες ανακαίνισης και επέκτασής του. Αλλαγές που περιλαμβάνονται στη μουσειολογική προμελέτη του μουσείου, η οποία έτυχε θετικών σχολίων και ομόφωνης γνωμοδότησης από το Συμβούλιο Μουσείων, στο οποίο παρουσιάστηκε χθες αναλυτικά.

Περί τα 11.000 αντικείμενα – 7.252 γλυπτά και αγγεία και 3.500 αντικείμενα από τις προϊστορικές συλλογές – που καλύπτουν την περίοδο των αρχών της προϊστορίας, περί το 6.800 π.Χ., έως την ύστερη αρχαιότητα (400 μ.Χ.), έχουν ήδη επιλεγεί σε αυτό το στάδιο για να εκτεθούν στις αίθουσες του μουσείου, εκ των οποίων το 10% θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά ενώπιον κοινού. Μετά την ολοκλήρωση των μελετών ο αριθμός των εκθεμάτων που θα τοποθετηθεί στους χώρους, συνολικού εμβαδού 11.100 τ.μ., αναμένεται να ξεπεράσει τον υφιστάμενο, που ανέρχεται στις 15.000 αρχαιότητες και εκτιμάται ότι θα αποτελέσει πόλο έλξης μεγαλύτερου αριθμού επισκεπτών από τους 600.000 και πλέον που υποδέχεται ετησίως, γεγονός που το καθιστά δεύτερο σε προσέλευση κοινού μετά από εκείνο της Ακρόπολης.

«Στον πυρήνα της νέας παρουσίασης των αρχαιολογικών αντικειμένων θα βρίσκεται ο άνθρωπος, όπως πρωταγωνιστεί και απεικονίζεται στον μύθο και την καθημερινή και κοινωνική ζωή, όπως και η ανάδειξη των ιδεών και των αξιών του που εκφράστηκαν – μεταξύ άλλων – στην τέχνη του και οι οποίες συνεχίζουν να επηρεάζουν, να εμπνέουν και να νοηματοδοτούν διαχρονικά την καθημερινότητα των ανθρώπων» εξήγησε κατά την εισήγησή της η επικεφαλής της διεύθυνσης αρχαιολογικών μουσείων, εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού, Νικολέττα Σαραγά.

Δύο θεματικοί άξονες

Η ιδέα αυτή αναπτύσσεται σε δύο θεματικούς άξονες, εκ των οποίων ο πρώτος αφορά την Ιστορία και τις συλλογές του μουσείου και ο δεύτερος εστιάζει στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, την Ιστορία, την τέχνη και την κοινωνία. Ο πρώτος άξονας, ο οποίος δεν θα προηγείται απαραιτήτως και χωροταξικά, θα αφηγείται τη μακρά θεσμική και αρχιτεκτονική Ιστορία του μουσείου από την ίδρυσή του έως σήμερα, όσο και τη διαδικασία εμπλουτισμού των συλλογών του μέσω της απόκτησης σημαντικών δωρεών, όπως οι συλλογές Σταθάτου, Καραπάνου, Βλαστού-Σερπιέρη αλλά και τη συγκρότηση με διάφορους τρόπους ειδικών θεματικών συλλογών, όπως είναι η Αιγυπτιακή και η Κυπριακή Συλλογή.

Ο δεύτερος άξονας θα ξεκινά από τον Νεολιθικό Πολιτισμό, όπου προβλέπεται και η αναπαράσταση μιας νεολιθικής οικίας, και θα φτάνει ως τα πρωτοβυζαντινά χρόνια καλύπτοντας μια περίοδο από το 6.800 π.Χ. έως τον 7ο αι. μ.Χ., με αρχαιολογικό υλικό που θα παρουσιάζεται μέσα από 13 ενότητες.

«Δύο ήταν οι βασικές προκλήσεις τις οποίες κληθήκαμε να διαχειριστούμε» είπε στα μέλη του Συμβουλίου Μουσείων ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Συλλογών και Εκθέσεων του μουσείου, Κώστας Νικολέντζος, ο οποίος μετά την παραίτηση της γενικής διευθύντριας του μουσείου, Αννας Βασιλικής Καραπαναγιώτου, εκτελεί εκ του νόμου προσωρινά χρέη γενικού διευθυντή. «Να καταφέρουμε να συγκεράσουμε ένα παραδοσιακό μουσειολογικό αφήγημα με τις μοντέρνες απαιτήσεις των επισκεπτών του 21ου αιώνα και να δείξουμε παράλληλα ότι είμαστε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και εκπροσωπούμε το σύνολο της Επικράτειας» πρόσθεσε, επισημαίνοντας ότι η προμελέτη που χαρακτηρίστηκε «σοβαρή και επιστημονικά τεκμηριωμένη» είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς, καθώς για τη σύνταξή της συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας με τη συμμετοχή της τέως γενικής διευθύντριας του ΕΑΜ, των προϊσταμένων και των αρχαιολόγων των Τμημάτων Συλλογών του μουσείου και συντηρητών.

Η δεύτερη αυτή πρόκληση είναι που οδήγησε και στην επιθυμία της ομάδας που εργάστηκε για την προμελέτη όχι απλώς να αναζητήσει και να αναδείξει αρχαιότητες που ως τώρα βρίσκονταν στην αποθήκη, αλλά και να ζητήσει αρχαιότητες από την Κρήτη και τη Μακεδονία, ώστε να ενισχύσει την ανύπαρκτη ή αδύναμη, κατά περίπτωση, παρουσίαση των ευρημάτων από τις συγκεκριμένες περιοχές. Επιθυμία που προκάλεσε εκτενή συζήτηση μεταξύ των μελών, ενώ εκ μέρους του μουσείου διευκρινίστηκε ότι πρόκειται για desitaratum και όχι απαράβατο όρο.

Τρεις τρόποι περιήγησης

Τρεις τρόπους θα έχουν οι επισκέπτες για να περιηγηθούν το μουσείο. Οι βιαστικοί και εκείνοι που δεν έχουν ειδικό ενδιαφέρον επί του θέματος θα μπορούν να ακολουθούν τη βασική διαδρομή, η οποία θα περιλαμβάνει 400 εμβληματικά εκθέματα και θα προσφέρει μια μεστή εικόνα χωρίς να επιμένει σε λεπτομέρειες, με τη μέση διάρκειά της να εκτιμάται περί τα 90 λεπτά. Η δεύτερη διαδρομή απευθύνεται σε όσους διαθέτουν περισσότερο χρόνο και θα διαθέτει διακλαδώσεις πάνω στον βασικό κορμό. Για τους έχοντες ειδικό ενδιαφέρον, τους μαθητές και εξειδικευμένες ομάδες κοινού θα δημιουργηθεί ένας ακόμη πόλος έλξης μέσα από τις «εστιασμένες ιστορίες» εμβαθύνοντας σε ορισμένα θέματα. «Μας ενδιαφέρει να αναδειχθεί η πολλαπλότητα των νοημάτων και σε επόμενο στάδιο θα προχωρήσουμε και στην ιεράρχηση της πληροφορίας που θα παρέχεται στο κοινό» ανέφερε η καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Ανδρομάχη Γκαζή, η οποία εργάστηκε ως σύμβουλος της προμελέτης.

Δύο επιπλέον καινοτομίες διακρίνουν την πρόταση για τη νέα έκθεση του πρώτου τη τάξει μουσείου της χώρας. Η μία αφορά τη δημιουργία νέων θεματικών ενοτήτων που αφορούν επί παραδείγματι το θέατρο, τη φιλοσοφία, τους Περσικούς Πολέμους, την άνοδο των Μακεδόνων ή το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, τα ευρήματα από το οποίο είναι διάσπαρτα σήμερα σε διαφορετικές αίθουσες.

Η δεύτερη αφορά τη συνέκθεση αρχαιοτήτων ανεξαρτήτως υλικού (σ.σ. πηλός, μάρμαρο, μέταλλο), «γεγονός που θα επιτρέπει στον επισκέπτη να βλέπει το κάθε αντικείμενο μαζί με τα συμφραζόμενά του, να κατανοεί το περιβάλλον στο οποίο δημιουργήθηκε» τόνισε μεταξύ άλλων η καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Αλεξάνδρα Μπούνια, η οποία επίσης συνεργάστηκε για την εκπόνηση της προμελέτης ως σύμβουλος.

Η διαφοροποίηση αυτή ήταν που οδήγησε στη μετ’ επαίνων θετική γνωμοδότηση των μελών του Συμβουλίου, καθώς ανατρέπει σχεδόν ολοκληρωτικά τις βασικές μουσειολογικές αρχές για την έκθεση, οι οποίες είχαν παρουσιαστεί στο ίδιο συμβούλιο τον Σεπτέμβριο, και οι οποίες δεν έτυχαν ευρείας αποδοχής, διότι ακολουθούσαν την υπάρχουσα γραμμική παρουσίαση της έκθεσης ανά συλλογή (αγγεία, γλυπτά, μεταλλοτεχνία κ.λπ.) μην επιτρέποντας στον επισκέπτη να κατανοήσει το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε το καθετί.

Η επικοινωνία της πληροφορίας προς το κοινό σχεδιάζεται να γίνεται τόσο με παραδοσιακά μέσα, όπως τα κείμενα, οι χάρτες και οι φωτογραφίες, όσο και με ψηφιακές εφαρμογές, διαδραστικά εκθέματα, χρήση επαυξημένης πραγματικότητας, ακουστική ξενάγηση, αλλά και δημιουργία σκηνογραφικού περιβάλλοντος ανά περίπτωση (π.χ. αναπαράσταση ενός ανασκαφικού σκάμματος) ή χρήση απτικών εκθεμάτων.

Τέλος, ενδιαφέρον έχει ότι ενώ ακόμη ο δρόμος είναι μακρύς μέχρι την οριστικοποίηση των μελετών και την εφαρμογή τους, η πρόταση που έγινε δεκτή προβλέπει το τελευταίο έκθεμα που θα αποχαιρετά τους επισκέπτες. Πρόκειται για την ύψους 2,5 μ. μαρμάρινη Νίκη από τα Μέγαρα που χρονολογείται περί το 300 μ.Χ. και δεν έχει εκτεθεί ποτέ.