– Τι προτείνει για να αντιστραφεί αυτή η πορεία της μεγάλης ποιοτικής αναντιστοιχίας που οδηγεί σε αδιέξοδο τις επιχειρήσεις, εμποδίζει τις επενδύσεις και «πριονίζει» την προοπτική ανάπτυξης

 του Αχιλλέα Ροδίτη

Ένα από τα μεγαλύτερα και πιο αθέατα προβλήματα που υπονομεύουν την ελληνική οικονομία παραμένει η φυγή των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό. Το φαινόμενο του brain drain δεν έχει ανακοπεί και εντείνεται, δημιουργώντας την εξής επικίνδυνη συνθήκη για την αγορά εργασίας: Οι νέοι πτυχιούχοι φεύγουν επειδή δεν είναι τόσο περιζήτητοι και δεν αμείβονται καλά. Και οι εταιρείες που ψάχνουν για πιο εξειδικευμένα – «μεσαία» – στελέχη, δίνοντας καλές αμοιβές, δεν βρίσκουν αφού η χώρα στο μεταξύ έχει στερέψει από τέτοια! Δηλαδή, η Ελλάδα χάνει το πιο καταρτισμένο δυναμικό της και οι επιχειρήσεις στη χώρα μας αναζητούν μάταια τη διέξοδο. Και όλο αυτό το μείγμα «βράζει» μέχρι να φθάσει στο αδιέξοδο της «έκρηξης».

Την παραπάνω ανησυχητική πραγματικότητα αποκαλύπτει και μοιράζεται σήμερα, μέσω της «Πολιτείας», ο Πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Δυτικής Ελλάδας και ΒΔ Πελοποννήσου, κ. Γιώργος Παππάς, περιγράφοντας μια οικονομία που, παρά τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, παγιδεύεται στις διαχρονικές της παθογένειες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει, το brain drain το 2024 αυξήθηκε κατά 3,5% σε σχέση με το 2023, με αποτέλεσμα σήμερα 369.000 Έλληνες να ζουν και να εργάζονται εκτός συνόρων. Το μεταναστευτικό ισοζύγιο παραμένει αρνητικό, καθώς οι επιστήμονες που εκπαιδεύονται στα ελληνικά πανεπιστήμια, αναζητούν καλύτερες αμοιβές και συνθήκες εργασίας στο εξωτερικό, ιδίως στην κεντρική Ευρώπη και τις σκανδιναβικές χώρες.

«Η χώρα διαρκώς χάνει ανθρώπινο δυναμικό υψηλής κατάρτισης και εξειδίκευσης». Αυτό δηλώνει ο Γιώργος Παππάς μιλώντας για το «αθέατο» πρόβλημα που αν δεν προσεχθεί, όπως λέει, και δεν λυθεί προληπτικά, θα οδηγήσει σε ολέθριες και ανεξέλεγκτες συνέπειες στο μέλλον.

 ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΙ «ΕΞΑΓΩΓΗΣ»,

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΧΩΡΙΣ ΣΤΕΛΕΧΗ

Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως το πρόβλημα έγκειται σε μια αναντιστοιχία του εκπαιδευτικού συστήματος με τις ανάγκες της αγοράς. Ωστόσο, ο κ. Παππάς εντοπίζει την κύρια ευθύνη στην ίδια την αγορά εργασίας. Όπως εξηγεί, δεν πρόκειται για έλλειψη προσόντων, αλλά για μια ποιοτική αναντιστοιχία: η ελληνική αγορά δεν μπορεί να απορροφήσει το υψηλό επίπεδο μόρφωσης και δεξιοτήτων του επιστημονικού δυναμικού, θεωρώντας το συχνά “overqualified” («υπερπροσοντούχο») και αδυνατώντας να το ανταμείψει ανάλογα.

Το γεγονός ότι οι πτυχιούχοι αυτοί διαπρέπουν στις αγορές του εξωτερικού, αποδεικνύει, σύμφωνα με τον Πρόεδρο του ΟΕΕ, ότι το πρόβλημα δεν είναι το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά το ίδιο το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας. Ένα μοντέλο υπερβολικά εστιασμένο στον τουρισμό και το real estate, που δεν επενδύει στην έρευνα και την καινοτομία, καθιστώντας το μη ελκυστικό για ταλαντούχα στελέχη.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Το εκρηκτικό αυτό μείγμα δημιουργεί ολέθριες επιπτώσεις στην οικονομία, μια διαπίστωση που συμμερίζονται όλοι οι μεγάλοι οικονομικοί φορείς, από το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής και το ΙΟΒΕ μέχρι την Τράπεζα της Ελλάδος. Ο σημερινός ρυθμός ανάπτυξης, τονίζει ο κ. Παππάς, δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, καθώς βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και στον ευμετάβλητο κλάδο του τουρισμού.

Την ίδια ώρα, το ιδιωτικό χρέος παραμένει μια βραδυφλεγής βόμβα, ενώ η εργασία παραμένει κακοπληρωμένη και απαξιωμένη. Αν επαληθευτούν οι προβλέψεις για επιβράδυνση της ανάπτυξης και διατήρηση του πληθωρισμού από το 2027 και μετά, οι επιπτώσεις θα είναι τρομακτικές, όχι μόνο για την οικονομία, αλλά για ολόκληρη την κοινωνία.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

– Τι προτείνετε για να αντιστραφεί αυτή η πορεία;

Γ. Παππάς: Προτείνω συνοπτικά να κατευθυνθούν οι διαθέσιμοι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, σε συνδυασμό με αυτούς του ΕΣΠΑ 2021-2027, σε επενδυτικές δραστηριότητες με τρία βασικά χαρακτηριστικά: εξαγωγική διάσταση, τεχνολογική δυναμική και πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Αυτά τα χαρακτηριστικά ενυπάρχουν σε κλάδους όπως η αγροδιατροφή -που είναι προνομιακός για τη Δυτική Ελλάδα- η μεταποίηση, η φαρμακοβιομηχανία και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Για τον τουρισμό, ειδικά στη Δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο, έχουμε την ευκαιρία να θέσουμε όρια για ένα βιώσιμο μοντέλο, που θα αποτρέψει φαινόμενα «υπερτουρισμού». Δεν είμαι αντίθετος στις τουριστικές επενδύσεις, αρκεί να αποφέρουν αξιοπρεπές εισόδημα για όλους και να μην επιβαρύνουν το περιβάλλον. Παράλληλα, πρέπει να αρθεί το ιδιότυπο «εμπάργκο» χρηματοδότησης στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και να δοθούν κίνητρα για επενδύσεις στην περιφέρεια, ώστε να αναστραφεί το αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο. 

«ΕΧΟΥΜΕ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΕΝΟ»

Ο κ. Παππάς μιλά και για την Εθνική Οικονομία αλλά και για το θέμα των Επενδύσεων, τονίζοντας ότι «παρά την διαρκή συζήτηση για προσέλκυση επενδύσεων, η Ελλάδα εξακολουθεί να πάσχει…». Όπως λέει, «δεν έχουμε τις επενδύσεις εκείνες που διασφαλίζουν βιώσιμη ανάπτυξη και ελκυστικές θέσεις εργασία».

Το ερώτημά μας σε σχέση με τον βαθμό επενδυτικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα, δεν συνοδεύεται από απάντηση με θετικό πρόσημο εκ μέρους του κ. Παππά. Υποστηρίζει ότι παρά τη διαρκή συζήτηση για προσέλκυση επενδύσεων, η Ελλάδα εξακολουθεί να πάσχει από ένα σημαντικό επενδυτικό κενό. Συγκεκριμένα, δηλώνει: «Όχι, δεν έχουμε τις επενδύσεις εκείνες που διασφαλίζουν βιώσιμη ανάπτυξη και δημιουργούν ελκυστικές θέσεις εργασίας, παρά μόνο αποσπασματικά εγχειρήματα σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας». Και καταλήγει: «Το επενδυτικό κενό είναι μια ενοχλητική πραγματικότητα, που αν δεν την αλλάξουμε, θα οδηγηθούμε εκ νέου σε κρίση μελλοντικά. Χωρίς νέες επενδύσεις, θα ανακυκλώνουμε το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης, βασισμένο στην ιδιωτική κατανάλωση και τη φθηνή εργασία».

ΕΡ: Αλήθεια, έχουμε φτιάξει το ευνοϊκό περιβάλλον για επενδύσεις;

ΑΠ:  Το επενδυτικό περιβάλλον, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, κάθε άλλο παρά ευνοϊκό είναι. Το χωροταξικό-πολεοδομικό διαρκώς δυσκολεύει, το φορολογικό ανά δύο χρόνια αλλάζει, στη Δικαιοσύνη βλέπουμε αποφάσεις που δεν συμβάλλουν στην ασφάλεια δικαίου. Απέχουμε αρκετά από το να χαρακτηριστούμε χώρα με ελκυστικό επενδυτικό προφίλ».

Το έλλειμμα που προειδοποιεί

Τέλος, ένα ακόμη διαχρονικό πρόβλημα, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, επιδεινώνεται κάθε φορά που η οικονομία αναπτύσσεται. Ακόμη και ο τουρισμός, που φέρνει συνάλλαγμα, αυξάνει την ανάγκη για εισαγωγές. Το χάσμα διευρύνεται επικίνδυνα, παρά τους πρωτοφανείς πόρους που έχουν εισρεύσει στη χώρα. Με το έλλειμμα να κλείνει στα 15,1 δισ. € το 2024 και να βρίσκεται ήδη στα 6,6 δισ. € για το α’ τετράμηνο του 2025, ο κ. Παππάς κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για νέα ύφεση όταν οι πόροι εξαντληθούν, κλείνοντας με μια αρχαία προειδοποίηση: «Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού εστίν».

ΑΧΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ / ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ