Με όπλο την ψηφιακή τεχνολογία, η ΑΑΔΕ κλιμακώνει τη μάχη κατά της φοροδιαφυγής, στοχεύοντας φέτος σε έσοδα τουλάχιστον 2,3 δισ. ευρώ, από 2 δισ. ευρώ που εισέρρευσαν στα κρατικά ταμεία το 2023, χάρη στη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS. Η ηλεκτρονική επιτήρηση των συναλλαγών αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματική, ωστόσο η φορολογική διοίκηση ανεβάζει ταχύτητα.

Ηλεκτρονική καταγραφή

Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται η καθολική ηλεκτρονική τιμολόγηση και τα ψηφιακά δελτία αποστολής, που θα διασφαλίσουν ότι όλες οι επιχειρηματικές συναλλαγές καταγράφονται ηλεκτρονικά, αποτρέποντας φαινόμενα πλαστών ή εικονικών τιμολογίων. Η προσυμπλήρωση των δηλώσεων εισοδήματος και ΦΠΑ αναμένεται να δυσκολέψει τη συστηματική απόκρυψη εσόδων, ενώ το ψηφιακό πελατολόγιο θα επιτρέψει τη διασταύρωση επιχειρηματικών συναλλαγών με φυσικά πρόσωπα. Την ίδια στιγμή, η Τεχνητή Νοημοσύνη μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι, εντοπίζοντας ύποπτες συναλλαγές και ανιχνεύοντας μοτίβα φοροδιαφυγής που δεν θα μπορούσαν να εντοπιστούν με παραδοσιακούς ελέγχους.

Δύο είναι τα βασικά καθεστώτα που ευνοούν την απώλεια εσόδων: το καθεστώς 42 επιτρέπει στα εμπορεύματα που εισάγονται σε ένα κράτος-μέλος αλλά προορίζονται για άλλο να φορολογούνται αποκλειστικά στη χώρα προορισμού. Αυτό, όμως, ανοίγει «παράθυρα» για εικονικές μεταφορές και μετακύλιση του ΦΠΑ, με αποτέλεσμα είτε να μην αποδίδεται καθόλου είτε να αποδίδεται σε χαμηλότερο συντελεστή. Το IOSS (Import One Stop Shop), που ισχύει για το ηλεκτρονικό εμπόριο, προβλέπει ότι οι πωλητές εισπράττουν τον ΦΠΑ κατά την αγορά και τον καταβάλλουν στο κράτος-μέλος όπου είναι εγγεγραμμένοι. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι πωλητές εισπράττουν τον φόρο, αλλά δεν τον αποδίδουν ποτέ ή χρησιμοποιούν πολλαπλές εγγραφές σε διαφορετικές χώρες για να αποκρύψουν τα πραγματικά τους έσοδα.

Τα κυκλώματα απάτης τύπου καρουζέλ, που βρίσκονται στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, αποδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος. Εταιρείες-φαντάσματα πραγματοποιούν συναλλαγές μεταξύ τους, απαιτούν επιστροφές ΦΠΑ που δεν δικαιούνται και εξαφανίζονται προτού εντοπιστούν, αφήνοντας πίσω τους ένα τεράστιο κενό στα κρατικά ταμεία. Το 2022, μόνο στην Ελλάδα, η τρύπα του ΦΠΑ έφτασε το 13,7%, μεταφραζόμενη σε διαφυγόντα έσοδα 2,959 δισ. ευρώ. Αν το ποσοστό αυτό μειωθεί στο 5%, όπως σχεδιάζει η ΑΑΔΕ για το 2029, οι απώλειες θα περιοριστούν σε 1,1 δισ. ευρώ, απελευθερώνοντας περίπου 1,8 δισ. ευρώ που θα μπορούσαν να διοχετευτούν στην Υγεία, στην Παιδεία και την Κοινωνική Πρόνοια.

Η ΑΑΔΕ προχωρά σε πλήρη ψηφιοποίηση όλων των φορολογικών και τελωνειακών διαδικασιών, με επίκεντρο το νέο ενοποιημένο Taxis. Για την υλοποίηση του έργου έχει ήδη συγκροτηθεί Ομάδα Διοίκησης Εργου (ΟΔΕ), με στόχο το νέο σύστημα να τεθεί σε λειτουργία το 2027. Οι προσδοκίες είναι υψηλές, καθώς μέχρι τότε η φορολογική διοίκηση επιδιώκει να αυξήσει τα έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής στα 2,5 δισ. ευρώ ετησίως. Το μεγάλο στοίχημα, ωστόσο, έρχεται το 2029, όταν η ΑΑΔΕ φιλοδοξεί να μειώσει την τρύπα του ΦΠΑ στο 5%.

Ύποπτες συναλλαγές

Την ίδια ώρα, οι φοροελεγκτές αξιοποιούν πλέον έμμεσες τεχνικές, εντοπίζοντας ύποπτες συναλλαγές και περιπτώσεις παράνομου εμπορίου ή αδήλωτου πλουτισμού. Ειδικός αλγόριθμος της ΑΑΔΕ διασταυρώνει δηλωθέντα εισοδήματα, τραπεζικές κινήσεις και δαπάνες διαβίωσης, ενώ αξιοποιούνται ακόμα και δεδομένα από social media και παραδόσεις προϊόντων μέσω courier.

• Ψηφιακό πελατολόγιο: Από τα τέλη Μαρτίου θα καταγράφονται οι πελάτες συγκεκριμένων επαγγελματιών, επιτρέποντας τη σύγκριση των αποδείξεων με τα δεδομένα του myDATA.
• Ψηφιακό δελτίο αποστολής: Από τον Απρίλιο του 2025 θα παρακολουθείται online η διακίνηση προϊόντων, εξαλείφοντας συναλλαγές με εικονικά παραστατικά.
• Ηλεκτρονικά τιμολόγια: Στο δεύτερο εξάμηνο του 2025 γίνονται υποχρεωτικά για επιχειρήσεις, αποτρέποντας την έκδοση πλαστών τιμολογίων και την απόκρυψη εσόδων.

Αν τα μέτρα αποδώσουν, η μείωση της φοροδιαφυγής θα ανοίξει τον δρόμο για ελαφρύνσεις στη φορολογία και τα τεκμήρια.