Του Αχιλλέα Ροδίτη
Ιστορικής σημασίας η νέα ανακάλυψη, γύρω από την Αρχαία Ελίκη, που ανακοινώθηκε στο έκτο Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολόγων που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου στην Αιγιάλεια.
Αποκαλύφθηκε ότι ζωή στην πόλη αναγεννήθηκε μετά τον σεισμό του 373 π.Χ., άρα έτσι καταρρίφθηκε ο μύθος πως η Αρχαία Ελίκη καταβυθίστηκε και σβήστηκε απ’ τον χάρτη.
Η δε ανακάλυψη ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας της παραδοσιακής αρχαιολογίας με άλλες επιστήμες, όπως γεωλογία, αρχαιομετρία κ.α., όπως εξηγεί στην αποκαλυπτική της συνέντευξη σήμερα στην «Πολιτεία» η Ντόρα Κατσωνοπούλου, η αρχαιολόγος που έχει ταυτίσει την καριέρα και τη ζωή της με τις έρευνες για την Αρχαία Ελίκη.
Και μεταξύ άλλων σχολιάζει το πόσο θα μπορούσε να είχε αξιοποιηθεί προς όφελος της τοπικής κοινωνίας τούτος ο αρχαιολογικός θησαυρός, επικρίνοντας την επί 9 έτη στασιμότητα στο ανασκαφικό έργο…
Η συνέντευξη:
Ερ: Κυρία Κατσωνοπούλου, ποιο θα λέγαμε πως είναι το πρώτο και βασικό απόσταγμα από το 6ο Συνέδριο για την Αρχαία Ελίκη ;
Απ: Το ΣΤ’ Διεθνές Συνέδριο για την Αρχαία Ελίκη (Helike VI) είχε ως θέμα του την Ελίκη μετά το 373 π.Χ., δηλαδή την παρουσίαση στο διεθνές επιστημονικό κοινό αλλά και στο ευρύτερο κοινό της περιοχής μας, των αποτελεσμάτων, των ερευνών και μελετών μας που αποκάλυψαν μια άγνωστη έως σήμερα πτυχή στον βίο και την ιστορία της αρχαίας πρωτεύουσας της Αχαΐας: την αναγέννηση της Ελίκης και την συνέχιση της ζωής μετά τον καταστροφικό σεισμό του 373 π.Χ. Έτσι, καταγράψαμε μια δεύτερη ανατροπή στην υπόθεση της Αρχαίας Ελίκης.
Μετά την από ετών ανακάλυψη της πόλης στην ξηρά από την ομάδα μας και την κατάρριψη του μύθου καταβύθισης της Ελίκης στην θάλασσα, τώρα αναδείξαμε την συνέχιση ζωής στην Ελίκη για πολλούς αιώνες μετά τον σεισμό, καταρρίπτοντας τον έτερο μύθο περί εξαφάνισής της από τον χάρτη της περιοχής.
Ερ: Ποιο θεωρείτε ως πιο σημαντικό και ελπιδοφόρο από τα όσα συζητήθηκαν;
Απ: Οι εργασίες που ανακοινώθηκαν στο Συνέδριο έδειξαν πόσο μεγάλη σημασία έχει η διεπιστημονική προσέγγιση στην επίλυση επιστημονικών ζητημάτων και μάλιστα στα δύσκολα, όπως αυτό της Ελίκης. Εξάλλου η ομάδα μας υπήρξε η πρώτη στην χώρα μας που εδώ και 30 χρόνια εφάρμοσε αυτή την προσέγγιση, της συνεργασίας, δηλαδή, της παραδοσιακής αρχαιολογίας με άλλες επιστήμες -γεωλογία, αρχαιομετρία, γεωφυσική, περιβαλλοντική αρχαιολογία, σύγχρονες τεχνολογίες κ.λπ.- γι’ αυτό και πέτυχε στην επίλυση του άλυτου για πολλές δεκαετίες ζητήματος εντοπισμού της Ελίκης, με την ανακάλυψή της στην ξηρά, σε αντίθεση με την μέχρι τότε επικρατούσα άποψη εξαφάνισής της στην θάλασσα.
«ΑΠΩΛΕΙΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΧΑΪΑ Η ΜΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
Ερ: Πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρίσκεται η υπόθεση της Αρχαίας Ελίκης (ως αξιοποίηση και ανάδειξη) από εκεί που έπρεπε να είναι;
Απ: Η Αρχαία Ελίκη, τουλάχιστον ένας από τους χώρους της, θα μπορούσε ήδη να έχει αναδειχθεί προς όφελος όχι μόνο της επιστήμης αλλά και της τοπικής κοινωνίας και ευρύτερα της χώρας, με την αξιοποίηση μιας σημαντικής αρχαιολογικής θέσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, με όλα τα οικονομικά και αναπτυξιακά οφέλη που η αξιοποίηση αυτή συνεπάγεται. Η επί εννέα χρόνια όμως (από το 2013) στασιμότητα στην συνέχιση του ανασκαφικού έργου, με ευθύνη του αρμόδιου υπουργείου και των Υπηρεσιών του και χωρίς νόμιμη αιτιολογία, έχει στερήσει το προνόμιο αυτό από την Αιγιάλεια και την Αχαΐα. Είναι γνωστό το μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον για το θέμα της Ελίκης και επομένως γίνεται εύκολα αντιληπτό το μέγεθος της απώλειας για τον νομό μας.
Ερ: Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης-ενεργοποίησης των φορέων και της Πολιτείας;
Απ: Θα έλεγα πως το κοινό είναι γενικά ευαισθητοποιημένο, παρακολουθεί τις έρευνές μας και τις παρουσιάσεις των αποτελεσμάτων χρόνια και είναι υποστηρικτικό στις προσπάθειες. Αυτό που λείπει τα τελευταία χρόνια είναι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες σε επίπεδο νομού προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση του ανασκαφικού έργου που έχει διακοπεί κατά παράβαση της νομιμότητας. Ας σκεφθούμε ότι το Σώμα Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (σημερινή Εθνική Αρχή Διαφάνειας) έχει πραγματοποιήσει τρεις διαδοχικούς ελέγχους στο υπουργείο Πολιτισμού για την υπόθεση το 2016, 2018, και 2020, αποκαλύπτοντας και τεκμηριώνοντας τις ευθύνες και παραβάσεις υπηρεσιακών παραγόντων. Και στις τρεις περιπτώσεις υπήρξε απουσία συμμόρφωσης. Όσο η Πολιτεία εκφράζεται μέσα από πρόσωπα που ενώ κατέχουν θέσεις ευθύνης, δεν τηρούν τα καθήκοντά τους, χωρίς καμία επίπτωση, η Πολιτεία θα αποτυγχάνει στους στόχους της.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΙΚΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ
Ερ: Τι ‘είναι’ η Αρχαία Ελίκη; Για εσάς, ως ερευνήτρια, για την Αιγιάλεια και την Αχαΐα, για την Ελλάδα όλη;
Απ: Για εμένα προσωπικά, η Αρχαία Ελίκη είναι έργο ζωής. Είναι γνωστό ότι η αναζήτησή της αποτέλεσε στόχο πολλών ερευνητών στον 20ο αιώνα, με πιο σημαντική την προσπάθεια του αείμνηστου Σπύρου Μαρινάτου, μεταξύ 1949-1973. Η θέση της Ελίκης όμως παρέμενε μυστήριο άλυτο, εφόσον κανένας φορέας ή ερευνητής δεν ενδιαφέρθηκε μετά την έρευνα Μαρινάτου.
Η δική μας προσπάθεια ξεκίνησε το 1988, όταν βρισκόμουν στο Πανεπιστήμιο Cornell των ΗΠΑ για τις διδακτορικές μου σπουδές. Η γνωριμία μου εκεί με τον γνωστό Αμερικανό επιστήμονα Steven Soter υπήρξε καταλυτική καθώς ενώσαμε δυνάμεις, και ξεκινήσαμε την προσπάθειά μας με νέα προσέγγιση στο ζήτημα, στο πλαίσιο διεπιστημονικής συνεργασίας με πρώτιστο το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, που είναι ο κύριος φορέας της έρευνας έκτοτε σε συνεργασία με την Εταιρεία Φίλων Αρχαίας Ελίκης.
Ήδη στο τέλος της α’ φάσης της έρευνάς μας μεταξύ 1988-2000, επιλύσαμε το ζήτημα με τον εντοπισμό της Ελίκης στην ξηρά περίπου 7 χλμ. νοτιοανατολικά του Αιγίου, όπως ανέφεραν και οι αρχαίες πηγές. Οι ανασκαφές που ακολούθησαν από το 2000-2012, απέδειξαν την αποτελεσματικότητα της έρευνας και έφεραν στο φως αρχιτεκτονικά και άλλα ευρήματα από όλες σχεδόν τις περιόδους ζωής της Ελίκης μεταξύ 3ης χιλιετίας π.Χ. και 15ου αι. μ.Χ., δηλαδή για διάστημα 4.500 χρόνων.
Η μεγάλη διεθνής ανταπόκριση στην επιτυχία της ομάδας μας, αποδεικνύει και την σημασία της Ελίκης όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά παγκοσμίως. Το ντοκιμαντέρ του BBC το 2002 έκανε τον γύρο του κόσμου, το ίδιο και δημοσιεύματα της New York Times και άλλων μεγάλων διεθνών εφημερίδων.
Το γνωστό περιοδικό Archaeology αφιέρωσε κεντρικό άρθρο στο θέμα και βιβλία best seller αναφέρθηκαν με επαίνους στην επιτυχία μας. Αντίθετα, στην Ελλάδα επίσημη σιωπή και απόπειρα παρεμπόδισης συνέχισης ενός σημαντικού και επιτυχημένου έργου εις βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας. Τα συμπεράσματα αυτονόητα!
