Η τέχνη διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, τόσο ως πηγή έμπνευσης για τους επαναστατημένους Έλληνες, όσο και ως πηγή διάδοσης των σπουδαίων γεγονότων και του φιλελληνικού κινήματος.

Πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, ποιήματα, δημοτικά τραγούδια και αγάλματα αποτύπωσαν στιγμές και προσωπικότητες της Επανάστασης και λειτούργησαν ως «αυτόπτες μάρτυρες» και «ανταποκριτές» της ιστορίας, μεταδίδοντας πανανθρώπινα μηνύματα και αξίες. Η τέχνη ενίσχυσε τον άδολο πατριωτισμό και συνέβαλε στην κινητοποίηση τόσο των Ελλήνων όσο και της διεθνούς κοινότητας.

Οι λέξεις, αποτέλεσαν, το πιο «δυνατό όπλο» για το αδούλωτο φρόνημα και τη γενναία ψυχή των πρόγονων μας. Ο Διονύσιος Σολωμός, ο Εθνικός μας ποιητής με τον «Ύμνο εις την Ελευθερίαν», τον εθνικό μας ύμνο, ύμνησε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και εμψύχωσε τους Έλληνες να συνεχίσουν να μάχονται για του «Χριστού την πίστη την Αγία και της Πατρίδος την ελευθερία». Οι «Ωδές» του Ανδρέα Κάλβου εξύμνησαν την ελευθερία, αλλά και την αυτοθυσία του λαού μας. Ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος), μέσα από τον εμβληματικό του «Θούριο» βροντοφώναξε «Καλλιό ‘ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!». Επιπλέον, φιλέλληνες όπως ο Λόρδος Βύρων, στήριξε έμπρακτα την ελληνική επανάσταση και έκανε πανευρωπαϊκά ορατό τον ηρωικό άθλο για ανεξαρτησία και εθνική παλιγγενεσία των Ελλήνων, διαμορφώνοντας ένα κύμα συμπαράστασης, βοήθειας και στήριξης.

Σημαντικό ρόλο έπαιξαν και τα δημοτικά τραγούδια, που αναπτέρωσαν το ηθικό των επαναστατών και τους συνόδευσαν σε κάθε δύσκολη στιγμή, υπενθυμίζοντας τους τη σημασία του αγώνα τους, της ενότητας και των θυσιών τους.

Επίσης, η δύναμη της εικόνας, συνέβαλε καθοριστικά στην απεικόνιση των κορυφαίων στιγμών, του πόνου, της τραγωδίας του πολέμου και της ελπίδας για ελευθερία. Εμβληματικά έργα του Peter von Hess του Karl Krazeisen, του Eugène Delacroix, του Νικόλαου Γύζη, του Θεόδωρου Βρυζάκη και του Νικηφόρου Λύτρα, συγκίνησαν, ενθάρρυναν, ενίσχυσαν το ηρωικό πρότυπο και «φώτισαν» με εικόνες εθνικής υπερηφάνειας τον ελληνικό λαό.

Αυτό που γίνεται αντιληπτό μέσα από αυτή την πολιτιστική κληρονομία των μεγάλων δημιουργών της Επανάστασης, είναι ότι η τέχνη και η παιδεία, αποτελούν διαχρονικά τα στηρίγματα του ανθρώπου σε κάθε δυσκολία και νοηματοδοτούν την ζωή, μια ζωή γεμάτη με αξίες, αρχές και αρετές. Παράλληλα, μέσα από την εκπαίδευση διαπλάθεται πνευματικά και ηθικά ο άνθρωπος και αφυπνίζεται η εθνική συνείδηση, ενώ εμπεδώνεται η εθνική ταυτότητα.

Στο σήμερα, το δικό μας χρέος είναι να μην ξεχνούμε και να τιμούμε τους ήρωες προγόνους μας που θυσιάστηκαν για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι και υπερήφανοι. Να μην ξεχνούμε τις αξίες που κράτησαν όρθια την πατρίδα μας ακόμα και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες και να τις υιοθετούμε ως στάση ζωής στην καθημερινότητα μας. Στο σήμερα, οφείλουμε, να παρέχουμε μια σύγχρονη και ολοκληρωμένη παιδεία στα παιδιά μας, διαμορφώνοντας ενεργούς πολίτες. Οφείλουμε να στηρίξουμε εν γένει τον πολιτισμό και την τέχνη. Να στηρίξουμε την τέχνη κάθε μορφής που ενώνει, εμπνέει και αφυπνίζει, επιδρώντας θετικά στις ψυχές και τις ζωές των ανθρώπων, αυτή την τέχνη που αποτέλεσε όραμα και για τους Έλληνες του 1821 και αναπόσπαστο κομμάτι της Επανάστασης. Αυτή η δυναμική αλληλεπίδραση ανάμεσα στην τέχνη και την Επανάσταση του 1821 συνεχίζει να επηρεάζει την ελληνική κουλτούρα και να μας υπενθυμίζει τη σημασία της ελευθερίας και της σχέσης έθνους – πολιτισμού. Τέλος, οι πνευματικοί άνθρωποι και οι καλλιτέχνες σε κάθε εποχή έχουν την ευθύνη των έργων τους και οφείλουν να κατανοούν τη δύναμη που έχουν για να επηρεάζουν, να διαμορφώνουν απόψεις και να ενισχύουν το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Ο αγώνας των Ελλήνων για την ελευθερία πάντα θα μας διδάσκει ότι η ενότητα, η συνεργασία και η αλληλεγγύη μπορούν να καταφέρουν ακόμα και το ακατόρθωτο και να φέρουν ξανά την ελπίδα και την πρόοδο στους ανθρώπους. Η τέχνη, ως συνεκτικός κρίκος των ανθρώπων και ως δημιούργημα πολλών παραγόντων, δεν μπορεί παρά να λειτουργεί πάντα ως σύμμαχός μας, προκειμένου να νικάμε τα προσκόμματα και να αντιμετωπίζουμε κάθε πρόκληση με σοφία με σύνεση και με το βλέμμα στραμμένο σε ένα καλύτερο αύριο. Γιατί η τέχνη είναι ζωή και η ζωή τέχνη!

Παναγιώτης Καρασπήλιος

Εκπαιδευτικός

Πρόεδρος Συλλόγου Αρκάδων Πάτρας «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης»

Μέλος Συλλόγου Εκπαιδευτικών Π.Ε. Πάτρας

Μέλος Πρωτοβάθμιας Σχολικής Επιτροπής Δήμου Πατρέων