Του Αχιλλέα Ροδίτη

Πριν από μερικές μέρες, στις 30 Νοεμβρίου, η πόλη γιόρτασε τον Άγιο της. Τον Πολιούχο της! Τον Πρωτόκλητο Απόστολο Ανδρέα. Τον ψαρά απ’ την Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας, αδελφό του Αποστόλου Πέτρου και γιο του Ιωνά, ο οποίος πρώτος εκλήθη να ακολουθήσει τον Ιησού (εξ ου και Πρωτόκλητος) και έμελλε να μαρτυρήσει στην Πάτρα. Και στο σημείο όπου βρέθηκε ο τάφος του κτίστηκαν οι δύο Ναοί της πόλης. Η «Πολιτεία» κάνει σήμερα μια ιστορική αναδρομή στους Ναούς, για να θυμηθούν οι παλιοί και να μάθουν οι νέοι…

Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΝΑΟΣ, ΤΟ ΠΗΓΑΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ…

Οικοδομήθηκε μεταξύ 1836 – 1843, στη θέση που μαρτύρησε ο Απόστολος Ανδρέας. Μπροστά και δεξιά του ναού, κοντά στο Άγιο Βήμα, είναι ο μαρμάρινος Τάφος του Αποστόλου. Δίπλα στον παλιό Ναό βρίσκεται το πηγάδι του Αγίου Ανδρέου. Στη θέση του προϋπήρχε η πηγή της Δήμητρας στην οποία λειτουργούσε και μαντείο μόνο για αρρώστους. Η περιοχή της μαντικής πηγής ήταν ο τόπος όπου δίδασκε ο Απόστολος Ανδρέας. Σύμφωνα με την παράδοση δίπλα σ’ αυτή την πηγή σταυρώθηκε.

Ο ΝΕΟΣ ΝΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

O νέος Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέα εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1974 από τον τότε Αρχιεπίσκοπο  Αθηνών Σεραφείμ. Το έργο αγιογράφησης του ξεκίνησε το 1985, (επί αρχιερατείας Μητροπολίτου Πατρών Νικόδημου), διακόπηκε από το 1993 έως το 2006 και με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Πατρών Χρυσοστόμου η αγιογράφηση ξεκίνησε ξανά. Με Σταυρό ύψους 5 μέτρων και 12 καμπαναριά, ο Ναός δεσπόζει στην πόλη. Οι διαστάσεις του είναι 60 μέτρα μήκος, 52 μέτρα πλάτος και 46 μέτρα ύψος. Το συνολικό εμβαδόν της εκκλησίας είναι 2.500 τ.μ. και η χωρητικότητά του, άνω των 8.000 ατόμων.

Οι χρονικοί «σταθμοί» της ανέγερσης είναι:

• Το 1895 ορίστηκε Επιτροπή ανέγερσης του ναού
• Το 1901 προκηρύχτηκε διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση των αρχιτεκτονικών σχεδίων του ναού
• Την 1η Ιουνίου 1908 πραγματοποιήθηκε η θεμελίωση του ναού από τον βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α
• Το 1910 η ανέγερση σταματά λόγω αστάθειας υπεδάφους
• Το 1930 η ανέγερση ξεκινά και πάλι
• Το 1934 ανυψώθηκε ο τρούλος. Μετά, ο πόλεμος και η οικονομική κατάσταση δυσκόλεψε και επιβράδυνε την οικοδόμηση
• Το 1938 το έργο σταμάτησε ξανά
• Το 1955 η ανοικοδόμηση άρχισε και πάλι αφού λύθηκε το οικονομικό πρόβλημα με την επιβολή μικρής φορολόγησης στον λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος
• Στις 26 Σεπτεμβρίου 1974 ο ναός εγκαινιάστηκε επίσημα. Λίγα χρόνια μετά την επανακομιδή της Τιμίας Κάρας

Η ΕΠΑΝΑΚΟΜΙΔΗ ΤΗΣ ΤΙΜΙΑΣ ΚΑΡΑΣ

Στα μέσα του 4ου αιώνα, με ενέργειες του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου το Άγιο Λείψανο μεταφέρθηκε στον Ναό Αγίων Αποστόλων της Κωνσταντινούπολης. Όταν οι Φράγκοι κατέκτησαν την Πόλη, το Λείψανο μεταφέρθηκε στην Ιταλία. Όπου παρέμεινε μέχρι τις 26 Σεπτεμβρίου 1964, οπότε η Τίμια Κάρα επεστράφη στην Πάτρα.

Από το 1962 είχαν αρχίσει οι πιέσεις από Δήμο Πατρέων και Ιερά Μητρόπολη Πατρών, ώστε η Ρώμη να αποδώσει τον… «Θησαυρόν των Πατρέων» στην πόλη του Μαρτυρίου. Η ανταπόκριση ήταν θετική από τον Πάπα Παύλος τον ΣΤ’. Αντιπροσωπεία του, με επικεφαλής τον Καρδινάλιο Μπέα, μετέφεραν την Τίμια Κάρα του Αποστόλου Ανδρέου από το ναό Αγίου Πέτρου της Ρώμης και την παρέδωσαν στον Μητροπολίτη Πατρών Κωνσταντίνο.

Η υποδοχή έγινε στις 26 Σεπτεμβρίου 1964, στην πλατεία Τριών Συμμάχων. Χιλιάδες ο κόσμος. Είκοσι αρχιερείς, ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης, Γεώργιος Παπανδρέου, ο κλήρος της Ι. Μ. Πατρών και πολλοί άλλοι επίσημοι. Με μεγαλειώδη πομπή η Τίμια Κάρα μεταφέρθηκε στο Ναό όπου ψάλθηκε Δοξολογία παρουσία της διαδόχου του θρόνου, Ειρήνης.

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ

Μέχρι και την Φραγκοκρατία ο Σταυρός ήταν στην Πάτρα. Μετά μεταφέρθηκε στη Δύση. Σύμφωνα με τα αρχεία του Δουκάτου της Βουργουνδίας, ο Σταυρός τοποθετήθηκε αρχικά στη Μονή Weaume και έπειτα στη Μονή του Αγίου Βίκτωρος, στη Μασσαλία.

Στη Γαλλική Επανάσταση επιχείρησαν να τον κλέψουν, πράγμα που ευτυχώς δεν επετεύχθη. Τμήματα του διασώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε θήκη σχήματος… κανονικού Σταυρού! Στις 9 Οκτωβρίου 1979 ο Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος πήγε στη Μασσαλία και συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Γαλλικής και Ρωμαιοκαθολικής Ιεραρχίας Δυτικής Ευρώπης, Καρδινάλιο Roger Etchegaray, ζητώντας την επιστροφή του Σταυρού. Εκείνος απάντησε: «εφ όσον εκ Πατρών εκομίσθη ενταύθα, ο Σταυρός ανήκει εις Πάτρας».

Στις 18 Ιανουαρίου 1980, αεροπλάνο της πολεμικής αεροπορίας με αντιπροσωπεία της Ι.Μ. Πατρών, αναχώρησε για τη Γαλλία. Στις 19 Ιανουαρίου  1980, ο Σταυρός αφίχθη στο αεροδρόμιο Άραξου όπου έγινε επίσημη υποδοχή του από αντιπροσωπείες Ορθοδόξων αλλά και Ρωμαιοκαθολικών.

• Το είδος ξύλου

Υπήρχαν ποικίλες αναφορές. Μελέτες έδειξαν ότι είναι ξύλο ελιάς και χρονολογείται στον 1^ο αιώνα.

• Ο τρόπος Σταύρωσης. 

Δεν υπήρχε ομοφωνία. Υπήρξαν αναφορές περί «προσηλώσεως» και όχι «προσδέσεως». Στο δεξί πέλμα του Αγίου Ανδρέα, υπήρχε ουλή από καρφί… Οι υμνογράφοι της Εκκλησίας μιλούν για «προσήλωσιν επί Σταυρού» ενώ παλαιοχριστιανικά έγγραφα μιλούν περί «προσδέσεως του Αποστόλου επί του Σταυρού»

• Το σχήμα του Σταυρού. Ήταν σε σχήμα Χ ή όπως του Χριστού;

Διαφορετικές απόψεις και για αυτό. Αγιογραφίες και φορητές εικόνες σε Ναούς, απεικονίζουν τον Απόστολο Ανδρέα πάνω στο Σταυρό με κάθετα τα δύο ξύλα. Άλλες, τον απεικονίζουν στον σταυρό με το κεφάλι προς τα κάτω. Η επικρατέστερη άποψη είναι εκείνη για Σταυρός σε σχήμα Χ. Πάντως, κατά τη μεταφορά του στην Πάτρα, το 1980, ήταν τοποθετημένος σε θήκη σχήματος κανονικού Σταυρού.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΩΤΟ:

Από την έντυπη έκδοση της Αχαϊκής Πολιτείας: