Αυτοχρηματοδοτούμενα έχουν καταλήξει να είναι τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών, εξαιτίας των πολυετών καθυστερήσεων στην εκταμίευση των σχετικών πληρωμών προς τους ιδιοκτήτες και τους επαγγελματίες που ανέλαβαν την εκτέλεσή τους. Σύμφωνα με ερώτηση που κατατέθηκε στη Βουλή νωρίτερα εντός της εβδομάδας, η γραφειοκρατία που συνδέεται με τα προγράμματα «Εξοικονομώ» έχει επιφέρει παρατεταμένες και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις.

Οπως αναφέρουν οι βουλευτές, «ενώ συνεχώς ανακοινώνονται και “τρέχουν” νέα προγράμματα “Εξοικονομώ”, ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί και αποπληρωθεί προγράμματα προηγούμενων ετών, με χαρακτηριστικές περιπτώσεις το “Εξοικονομώ 2023” που δεν έχει αρχίσει καν και το “Εξοικονομώ 2021”, για τις υπαχθείσες αιτήσεις του οποίου προβλέπεται εκ νέου παράταση έως τις 15 Μαΐου 2025».

Ειδικότερα, όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, σύμφωνα και με σχετική παρέμβαση – επιστολή του προέδρου του Τμήματος Ηπείρου του ΤΕΕ Γιάννη Τσίγκρου προς το ΥΠΕΝ, «ενώ έως τώρα υπάρχουν αιτήσεις που δεν έχουν εξοφληθεί πλήρως από το πρόγραμμα “Εξοικονομώ 2021”, οι αιτήσεις του προγράμματος “Εξοικονομώ 2023” βρίσκονται ακόμη σε κατάσταση επιλογής χρηματοδοτικού σχήματος (δηλαδή σε πρώιμο στάδιο – 4ο από 10ο), έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα “Εξοικονομώ 2025″». Σύμφωνα με τον ίδιο, «η βασική αιτία των καθυστερήσεων στις υλοποιήσεις έργων αποδίδεται στη βραδύτητα στην έκδοση αποφάσεων υπαγωγής και στην εκταμίευση επιδοτήσεων». Για παράδειγμα, οι αποφάσεις υπαγωγής στο πρόγραμμα του 2021 εκδόθηκαν μόλις στις 31 Οκτωβρίου του 2024, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της υποβολής των αιτήσεων, ενώ η τηλεφωνική γραμμή εξυπηρέτησης, με αποκλειστικό αντικείμενο τα θέματα που σχετίζονται με τους ελέγχους τελικής εκταμίευσης του ίδιου προγράμματος, άρχισε να λειτουργεί στις 18 Νοεμβρίου του 2024. «Η γραφειοκρατική πολυπλοκότητα του προγράμματος επιβαρύνει τους μηχανικούς, ενώ οι ασάφειες στους κανονισμούς και οι συνεχείς τροποποιήσεις του οδηγού του προγράμματος προκαλούν σύγχυση, αυξάνοντας το έργο και το κόστος τους», επισημαίνει ο κ. Τσίγκρος.

Το αποτέλεσμα είναι να εκκρεμεί μεγάλος όγκος πληρωμών. Πιο συγκεκριμένα, παρά το γεγονός ότι τα έργα έχουν ολοκληρωθεί και έχουν υποβληθεί όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά από την πλευρά των δικαιούχων, όπως αυτά προβλέπονται στον οδηγό, εντούτοις μεγάλος αριθμός δικαιούχων, επαγγελματιών, εργολάβων και προμηθευτών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2021» συνεχίζουν να παραμένουν απλήρωτοι, παρότι έχουν καταβάλει όλα τα επιμέρους έξοδα, συμπεριλαμβανομένης και της καταβολής του ΦΠΑ.

Σύμφωνα με την ερώτηση που κατατέθηκε στη Βουλή, αλλά και τα στοιχεία του κ. Τσίγκρου, οι εκταμιεύσεις συνεχίζουν να κινούνται με χαρακτηριστικά αργό ρυθμό, αφού έχει πληρωθεί μόλις το 70%-80% των δικαιούχων στα έργα που έχουν ολοκληρωθεί, δεν έχει καταβληθεί το 20%-30% των αμοιβών των προμηθευτών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις οι αμοιβές των μηχανικών είναι 100% απλήρωτες. Παράλληλα, οι αιτήσεις του προγράμματος «Εξοικονομώ 2023» βρίσκονται ακόμη σε κατάσταση επιλογής χρηματοδοτικού σχήματος (δηλαδή σε πρώιμο στάδιο – 4ο από 10ο), ενώ έχει ήδη ξεκινήσει και το φετινό «Εξοικονομώ 2025». Με βάση τους σημερινούς ρυθμούς, οι πρώτες εκταμιεύσεις για το φετινό πρόγραμμα ενδέχεται να πραγματοποιηθούν προς το τέλος της δεκαετίας!

Ωστόσο, όπως φαίνεται και από την ανταπόκριση των πολιτών, η ζήτηση για επιδοτήσεις ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών παραμένει ιδιαίτερα μεγάλη εξαιτίας της μεγάλης ηλικίας στην οποία βρίσκεται πάνω από το 50% του οικιστικού αποθέματος της χώρας. Με βάση σχετικές εκτιμήσεις, στο «Εξοικονομώ 2025» υποβλήθηκαν τελικά πάνω από 54.000 αιτήσεις, εκ των οποίων πάνω από 19.000 αφορούσαν πολίτες που ανήκουν στις ειδικές κατηγορίες πληγέντων από φυσικές καταστροφές κι άλλες 7.366 αφορούσαν οικογένειες με μέλη ΑμεΑ, ενώ 6.680 αιτήσεις αφορούν ευάλωτα νοικοκυριά. Το τρέχον πρόγραμμα είναι συνολικού προϋπολογισμού 434 εκατ. ευρώ και προβλέπει ποσοστά επιδότησης που ξεκινούν από το 50% και φτάνουν μέχρι και το 100% ανάλογα με την κατηγορία του κάθε δικαιούχου.

Ωστόσο, παρότι, όπως είναι ξεκάθαρο, οι υπηρεσίες και οι ψηφιακές πλατφόρμες που συνδέονται με τα προγράμματα «Εξοικονομώ» δεν μπορούν να ανταποκριθούν στον σχετικό όγκο, φαίνεται πως τα υπ. Οικονομίας και Περιβάλλοντος ετοιμάζουν ακόμα έναν κύκλο προγράμματος ενεργειακής αναβάθμισης, που πιθανότατα θα αρχίσει να «τρέχει» το 2026, με προϋπολογισμό μεταξύ 400 και 500 εκατ. ευρώ.

Αν όμως δεν γίνουν σημαντικές αλλαγές προς την κατεύθυνση της απλοποίησης των διαδικασιών και της τυποποίησης των δικαιολογητικών, π.χ. με τη συνδρομή και του ΤΕΕ, ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία, τότε είναι προφανές ότι θα επαναληφθούν τα ίδια προβλήματα. Ετσι, θα «τορπιλιστεί» και η προσπάθεια που γίνεται, μέσω και του Εθνικού Σχεδίου για το Κλίμα, για την επιτάχυνση της διαδικασίας ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών της χώρας, όπου έχει τεθεί στόχος για περίπου 400.000 αναβαθμίσεις έως το 2030.